Başkan Prabawo’nun BM konuşması / President Prabowo’s speech at the U.N. General Assembly

Mehmet Özay                                                                                                                             09.26.2025

New York’da devam eden, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 80. yıl oturumu bazı ilk olma özellikleriyle dikkat çekiyor.

Gözlerin kuşkusuz ki, Filistin konusunda neler olup biteceğine odaklandığı oturumlara Endonezya, son on yıl zarfında, ilk defa başkan düzeyinde fiziki katılımıyla dikkat çekti.

Devlet başkanı Prabowo Subianto, 23 Eylül günü, BM genel kurulu’nda yaptığı konuşmayla, küresel gündeme dahil olmaya çalıştı. On yıl sonra Endonezya başkanı’nın BM güvenlik kurulunda kürsüde yer alması ülke adına önemliydi.

Jokowi ve çekingenlik

Jokowi BM genel kurul toplantılarına katılmadı...

2014-2024 yıllarında iki dönem başkanlık yapmış olan Joko Widodo’nun (Jokowi), kovid 19 sürecinde sanal olarak toplantıya katılmıştı.

Aşağıda değineceğim ancak, yeri gelmişken, Jokowi’nin o dönem şartların normal olması halinde, New York’a adım atmayacağını söylemek yanlış olmayacaktır.

Sanal ortamın rahatlığının, Jokowi tarafından makul görülmüş olduğunu söyleyebilirim.

Dış ilişkiler, uluslararası ortam ve toplantılara yönelik çekingen ve hatta, ürkek tavrıyla tanınan Jokowi’nin sanal konuşma yapmayı kabul etmesi ortamın doğurduğu bir tür rahatlık sonucuydu açıkcası.

Yeni bir açılım

Endonezya medyasında haklı bir şekilde vurgulandığı üzere, başkan Prabowo’nun konuşması, “Endonezya diplomasisinin önemli bir açılımı, yeni bir safhası olarak” anılmayı hak ediyor.

Prabowo’nun neredeyse, bundan tam bir yıl önce yapılan seçimlerin arefesinde, kampanya döneminden itibaren, dış ilişkilere ve politikaya önem vereceği sinyali başkanlık koltuğunu teslim almadan önce Çin, ABD, Fransa, Avustralya gibi ülkelere yaptığı ziyaretlerle somut bir şekilde ortaya koyuyordu.

Aradan geçen süre zarfında, ilgili ülkelerin başkanları ve başbakanlarıyla ısrarlı görüşme yönelimi, yine Endonezya basınında sıklıklı vurgulandığı üzere, Prabowo’nun bizzat küresel siyasetin içinde olma arzusunun bir sonucudur.

Bugüne kadar Prababowo ilgili ülkeler ziyareti ve ilgili uluslararası toplantılarda varlığı ile en azından somut olarak küresel siyasette olduğunu gösterdiğine kuşku yok.

Bu çerçevede, Prabowo’nun BM genel kurulu toplantısını bir anlamda, iple çektiğini söylemek bile mümkün.

Prabowo’nun on beş dakikalık söyleminde nelere dikkat çektiği önemlidir.

Aşağıda bu hususu kısaca ele alacağım.

Ancak öncesinde, Endonezya ile BM arasındaki ilişkiye tarihsel olarak bakmakta yarar var.

Endonezya ve BM

1945’de bağımsızlığını ilân eden Endonezya Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı, uluslararası çevrelere ve de eski sömürgesine kabul ettirmesi için dört yıl savaşması gerekiyordu...

Eski sömürgeci ulus Hollanda’nın yanında müttefikleri yani, Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’nin Endonezya’ya yönelik yeniden işgalde yer almalarıyla başlayan ve yaklaşık dört yıl boyunca devam eden bağımsızlık savaşı, sonunda Endonezya’nın bağımsızlığı yapılan bir dizi görüşmelerin ardından, dönemin küresel güçleri ve de BM tarafından, 1949 Aralık ayında kabul edildi.

Endonezya’nın üzerinde yükseldiği topraklar, bir başka ifadeyle söylemek gerekirse, Takımadalar ve tüm bölge denizleri üzerindeki hakimiyeti gibi jeo-politik ve jeo-ekonomik önemi dikkate alındığında, BM gibi uluslararası temsili yüksek bir kurumda bugüne değin, bu ülkenin hak ettiği şekilde temsil edilmemiş olması üzerinde durulmaya değer bir konudur.

1945-1965 yılları yani Sukarno’lu yıllar dikkate alındığında gayet anlaşılabilir bir yönü olan bu tutumun, Endonezya’yı 1965 yılında BM’den çekmeye kadar varması, küresel siyaset adına başlı başına bir meseleydi.

Ardından, 1966-1998 yıllarını kapsayan Suharto ve 1999-2025 yılları arasındaki reform dönemi boyunca ülkede başkanlık yapmış isimlerin BM güvenlik konseyinde konuşma yapmamış olmasını ise, daha çok iç gelişmeler çerçevesinde kabul etmek gerekir.

Bir anlamda, adı üstünde yani, reform döneminin sancılarını kendi toplumu, siyaseti, ekonomisi bağlamında yoğun bir şekilde tecrübe eden Endonezya siyasi elitinin ve hükümetlerinin, başkanlarını uluslararası yönetişimin en üst mercii olan BM’ye gönderememiş olmaları temelde büyük bir eksikliği ortaya koyuyordu.

Küresele taahhüt

Bugün başkan Prabowo Subianto New York’da...

Uluslararası platformlarda görünme arzusu kadar, bu tür platformlarda hangi siyasal söylemlere dikkat çektiği, vurgu yaptığı da bir o kadar önemli olmalıdır.

Yukarıda dikkat çektiğim ilgili ülkelerle görüşmelerde kayda değer, yenilikçi, var olan sistemik bozuklukarı giderici bir söylem geliştirdiğini hatırlamıyorum.

Bu nedenle, “Acaba, başkan BM genel kurulunda neler söyledi?” sorusunu kendime yöneltirken ümitvar olmak isterdim.

Öncelikle, Endonezya basınında var olan “küresel sisteme taahhüt” yaklaşımının ne denli doğru olduğu tartışılmalıydı.

Ortada, bir küresel sistemin olması halinde ancak, ilgili ülkelerin ve de Endonezya’nın bir taahhüdünden söz edileebilir(di).

Oysa, azımsanmayacak süre boyunca, bir küresel sistem ve yönetişim sorunuyla yüzleşmekte olduğumuz hemen hemen herkesin malumudur.

Bu ortamda, Prabowo konuşmasının girişinde “küresel aile” olgusunu hatırlatması yuşumak bir giriş ihtiyacından doğsa gerek...

Bunun ardından, BM’nin kuruluş değerleri olarak da algılanabilecek BM küresel barış plânına bağlılığı noktasında Endonezya’nın katkı yapmaktan çekinmeyeceğini söyledi, Prabowo.

Ve ülkesinin bugüne kadar BM barış gücü sorumluluğunu yerine getirmesi gibi, bundan sonra da bu alanda ısrarla yardımcı olmayı istediklerini söylerken, BM barış gücüne ihtiyaç duyulacağı varsayılan Filistin, Ukrayna, Libya, Sudan’ı sıraladı...

Barış gücünün yanı sıra, maddi olarak da BM öncülüğünde yapılacak barışçıl süreçlere hazır olduklarına vurgu yaptı.

Prabowo, özellikle yukarıda dikkat çekilen savaş bölgelerini gündeme getirirken, günümüz küresel sisteminin ne denli ayrışık olduğuna işaret ediyordu: “Günümüz dünyası çatışmalarla, adaletsizlikle ve derinleşen belirsizlikle...”.

Aynı görüşte miyiz?

Kanımca, yukarıda söylemeye çalıştığım ortada küresel sistemin değil, küresel sistemsizliğin varlığı Prabowo tarafından dolaylı olarak ortaya konuyordu.

“Her ne kadar, kayda değer bir mücadele içerisinde olmak gerekiyorsa, dünyanın güçlü bir BM’ye ihtiyacı olduğu”nu alçak gönüllüce belirtiyordu.  

Çatışma ve insani krizler kadar, Prabowo’nun konuşmasında, “toplumsal ve ekonomik eşitsizlikler” de yer alıyordu. Ve “zayıfların eziyet çekmeyecekleri bir dünyanın inşa edilmesi”ne dikkat çekiyordu...

Acaba, sıradan Endonezya vatandaşları başkanlarının konuşmasını nasıl değerlendirmiştir?

Yukarıda ana parametreleri olarak yer verdiğim konuşmanın, herhangi bir etkileyiciliğinden bahsedebilirler mi?

Ya da, bundan sadece bir ay önce, başta başkent Cakarta olmak üzere Endonezya’nın belli başlı şehirlerinde gündeme gelen toplumsal gösterilerin nedenleri ile başkan Prabowo’nun, New Work’da BM genel kurulunda yaptığı konuşmada dikkat çektiği hususlar arasında, bir benzerlik bulmuş olabilirler mi?

Meselâ, BM barış gücüne asker göndermekten bahsederken, asken kökenli olması ve Endonezya ordusunu ve emekli ordu mensuplarını sivil siyasetin ve bürokrasinin tepelerine taşımasının bir etkisi var mıdır?

Ya da, küresel adaletsizlikten bahsederken, ülkenin dört bir yanında gösteriler yapan insanların içinde bulundukları sosyal adaletsizlikleri hatırlamış olabilir mi?

Tek tek ulus-devletlerin küresel sistem ve de BM gibi küresel organizasyonlara katkılarının kendi ülkelerindeki yönetim biçimlerinden geçtiğini hatırlamak gerekir.

Bu durumda, Prabowo, 23 Eylül BM genel kurulunda yaptığı konuşmada, gayet haklı bir şekilde ortaya koyduğuna kuşku olmayan görüşlerle kendi ülkesinin gerçeklikleri arasında ne türden bir benzeşiklik ya da ayrışma görüyordur.

Uluslararası sisteme katkıdan önce yapılması gerekenler varsa, bunlara yoğunlaşmakta yarar var.

Belki de sıradan Endonezya vatandaşlarının istediği de budur...

https://guneydoguasyacalismalari.com/tr_tr/baskan-prabawonun-bm-konusmasi-president-prabowos-speech-at-the-u-n-general-assembly/