Endonezya’da kendine özgü yapısıyla
dikkat çeken Açe’nin tam ismi Nannggroe
Aceh Darussalam’dır. 1959 yılında yayımlanan I/MISSI/1959 No’lu Başbakanlık
bildirisi ile Endonezya’daki 33 eyaletten biri olan Açe’ye, bölgedeki din,
gelenek ve eğitim konusundaki koşullarından ötürü özel statü verilmiştir.
Birinci Sınıf Özel Bölge (Daerah Istimewa Tingkat I) statüsündeki Açe, uzun
yıllar Daerah Istimewa Aceh Province olarak anılmıştır. Eyalet yönetimi,
seçimlerle belirlenen ve Cakarta merkezi yönetiminin de onayıyla atanan vali ve
yardımcısı tarafından gerçekleştirilmektedir. Eyalette ayrıca, merkezde ve
bağlı şehirlerde ulusal partilerin katıldığı seçimlerle belirlenen halk
meclisleri görev yapmaktadır. Ancak 17 Ağustos 2005 tarihinde Finlandiya’nın
başkenti Helsinki’de imzalanan “Helsinki Barış Anlaşması” bağlamında, sadece
Açe Eyaleti’nde geçerli olmak üzere, ülke tarihinde ilk defa bağımsız vali
adayları seçime katıldı. Bu seçimi bağımsız adaylar Irwandi Yusuf ve Muhammed
Nazar kazandı.
Açe’nin idari yapısı tarihsel olarak
iki temel unsura dayanmaktadır. Birincisi seküler gücü temsil eden hükümdar,
diğeri de dini liderdir. Bu yapı, köylerden başlayarak şehirdeki yönetime kadar
etkisini gösterdi. Köylerde görev yapan muhtar (Keutchick) ve iman (İmam meunasah) köyün iki yöneticisi
konumundaydı. Keutchick, köyün babası, imam meunasah da anası kabul edilirdi.[1]
Keutchik köyün saygın bir büyüğü olarak, maaş almadan çalıştığı gibi, imam da
herhangi bir maddi menfaat gözetmeksizin çalışırdı.
Ancak Suharto’nun başa geçmesiyle
yürürlüğe konan “Yeni Düzen” [2]
adlı yapılanma çerçevesinde Açe’deki bu geleneksel idari düzen değişti. Cava
Adası’ndaki uygulama ithal edilerek köy lideri Keutchik’in yerini Kades
alırken; birkaç köye birden liderlik yapan Kelurahan’ın
yerini de Lurah denilen bir görevli
aldı. Düşük maaş ödenen bu yetkililer zamanla yozlaşmaya neden oldu. Örneğin
kimlik kartı çıkartılması gibi oldukça basit işlemlerde dahi halktan haksız
yere para talep etmeye başlandı.
Açe
eyaleti, 18 yönetim bölgesine, bu bölgeler de Kecamatan adı verilen 136 alt birime ayrıldı. Kecamatanlara bağlı
5463 köy (desa) bulunur. Ülke yönetim
birimleri olarak ilçe, mahalle ve köy idari birimlerine bölündü. Kabupaten denilen ilçelerin başında Bupati adı verilen kaymakamlar görev
yapar. Her bir ilçe Kecamatan denilen
birkaç mahalleden oluşur. Mahalleler Camat
adı verilen yöneticiler tarafından idare edilir. Her bir mahalle köylerden
oluşur. Köyler Kepala Desa ya da Kades adı verilen muhtarlarca yönetilir. Her yönetim biriminde dört ana unsurun yani sivil, dini,
kültürel ve ordu birimlerinin etkisinden söz etmek mümkündür.
[1]E. M. Loeb, Sumatra -The
Archaeology and Art of Sumatra” Verlag des Institutes für Völkerkunde der
Universitat Wien, Austria, 1935, s. 227.
[2]1950’li yılların sonundan itibaren uygulamaya konulan Yeni Düzen (New Order) ile toplumdaki sosyal ve siyasal her türlü oluşuma politik
baskı ile yön verilmiş; düzenleyici vasfa sahip bu rejim sırasında insan ve
doğal kaynakların kullanımı merkezden idare edilerek devlet ilk elden
sosyo-politik ve ekonomik gelişmenin yegane kaynağı olmuştur (Bahtiar Effendy, Islam
and the State in Indonesia, Athens:
Institute of Southeast Asian Studies, Singapores and Ohio University Research in International Studies, Southeast Asia
Series, Ohio University Press, 2003, s. 87). Merkezi hükümet yerel dini
liderleri devletin partisi olan GOLKAR’a katılmakla zorunlu tutmuş; devlet,
okullar, camiler, vakıflar vb. kurumlar vasıtasıyla sivil hayata yoğun bir
şekilde müdahale etmiştir (R. John Bowen, Islam, Law and Equality In
Indonesia, Cambridge: Cambridge University Press, 2003, s. 112.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder