Endonezya’da revizyonist dönem: Suharto ulusal kahraman / Revisionist era in Indonesia: Suharto is a national hero

Mehmet Özay                                                                                                                             10.11.2025

Endonezya’da, bir yıllık yönetimini geçtiğimiz 20 Ekim’de dolduran başkan Prabowo Subianto’nun gündeme getirdiği siyasal söylem ve pratiğinin, bugüne ait değerler ve değişim süreçleriyle ne denli örtüştüğü tartışmalıdır.

Yaşamının önemli bir bölümünü askeri üniformayla geçiren Prabowo’nun, siyaset dünyasından ekonomi ve toplumsal yaşama değin uzanan boyutlarında kendisinin dün ait olduğu, ‘eski dünyanın’ değerleri üzerinden yapılanma sergilemesinin, ülke nüfusunun azımsanmayacak bir bölümü tarafından kaygıyla izlendiğine kuşku yok.

Bu gelişme, dünyanın üçüncü büyük demokrasisi kabul edilen ülkenin son otuz yıllık süre zarfında ne tür aşamalar geçirdiğini de gizli açık ortaya koyuyor.

Halkın önemli bir bölümünün, ‘biyolojik varlıklarını’ sürdürmeye ayırdıkları gündelik zaman dilimi ile ülkenin siyasal, toplumsal, entellektüel sorunlarına ulaşım, erişim ve katılım konusunda önemli bir ayrımı ortaya koyması, Prabowo politikalarına dair tepkilerin gücünü dolaylı olarak kısıtlayıcı bir işlev görüyor.

Bu yazıda, bir yılı aşkın süredir ülkeyi yöneten ve kendini bir yandan dünün koşullarını, aktörlerini ve kurumlarını yeniden güncelleme ile öte yandan, küresel çapta bir siyasetçi rolü üstlenme yönündeki ısrarcı tutumuna tanık olunan Prabowo’nun ve kurduğu iktidarının, ne tür bir yapılaşma sergilemekte olduğuna dair bazı göüşleri ortaya koyacağım.

Tek başkan-siyasal ağ

Bir yıl gibi kısa süre zarfında ülke siyasal, toplumsal ve ekonomi yaşamında olup bitenlerin, geniş toplum kesimlerine ümit yerine ümitsizlik aşılaması Prabowo’nun, salt devlet başkanı olarak varlığı ve siyasal söylemleriyle sınırlı olmadığını gösteriyor.

Aksine, Prabowo’da sembolleşen dünün kurumsal yapılarının, o kurumların aktörlerinin bugünün siyaset, toplum ve ekonomi alanlarına yeniden nüfuz etmeleri ve ettirilmeleri nedeniyle, çok daha kapsamlı bir sorunun var olduğunu bize kanıtlıyor.

Prabowo’nun, 2024 başkanlık seçimlerinde sürpriz olarak değerlendirilen oy oranıyla başkanlık koltuğuna oturmasının ardından, selefi Joko Widodo’nun reformcu kabul edilebilecek politikalarına devam ve bunları geliştirme konusunda çaba yerine, 20. yüzyılın son on yıllarına damgasını vuran kurumsal yapılarını ve aktörlerini güncellemeye yönelik icraatlarıyla sükut-u hayale yol açacağını söylemek mümkün.

Bugüne kadar ortaya konulan icraatlar, -büyük bir sürpriz değişiklik olmadıkça, bu durumun en azından, bir sonraki seçime kadar süreceğini söylemek kehanet olmayacaktır.

Prabowo, geçen bir yılı aşkın başkanlığı zarfında her bir siyasal, toplumsal ve ekonomik açılımının ardından, bunlara bir yenisi eklemek suretiyle, süreci başta kendisi olmak üzere, temsilcisi olduğu kesimler adına pekiştirici rol oynuyor. 

Güncellenen dünkü tekelcilik

Prabowo’nun bugün yani, 10 Kasım günü devlet başkanlığı sarayında yapılan törenle yukarıda dikkat çekilen 20. yüzyıl son on yıllarında ülkede hüküm süren Suharto’yu, ‘ulusal kahraman’ olarak ilân etmesi tam da, ‘temsilcisi olduğu kesimler’ ifadesiyle doğrudan örtüşen ve buna açıklık getiren bir niteliğe sahip.

Bu ilânın ardında, “ulusa yapılan olağanüstü hizmet, ulusun birlik ve bütünlüğünü koruma” olgusu yer alıyor...

Suharto’nun ulusal kahraman olarak ilânı, bugün ülkenin siyasal yaşamında tekelci, merkeziyetçi ve bu olguların doğal sonucu olan otoriter bir bağlamı gayet açık ve net bir şekilde ortaya koyuyor.

Bu durum, Suharto’nun 1998’de iktidardan ayrılmasıyla başlayan ‘siyasal ve toplumsal reform’ döneminin inkitaya uğamasının ötesinde, geriye doğru evrilme bağlamı taşımasıyla dikkat çekiyor.

Revizyonism

Endonezya, ulusal ve uluslararası basında dikkat çekildiği üzere, Prabowo ile revizyonist dönemini yaşıyor...

Suharto’nun yaşadığı dönemin benzeri ülkelerle kıyaslandığında, pek de şaşılmayacak ve bu anlamda, ‘normal’ karşılanmaya matuf politikaları olduğuna kuşku yok.

Bununla birlikte, bir yandan, halkının kahir ekseriyeti Müslüman olan öte yandan, çok etnikli ve çok kültürlü bir toplumsal yapıya sahip olan ülkede başta ordu olmak üzere, bu kurumla ilintili diğer resmi ve sivil yapıların tekelci yapılaştırıcılığının yol açtığı çeşitli boyutlardaki ‘travramaların’ izleri silinmemişken, bugün verilen kararla Suharto’yu, yeniden ulusal siyasetin gündemine taşımak, sembolik bir izleğin dışında anlamlar taşıdığını gösteriyor.

Başkan Prabowo’nun ve yönetim elitinin aldığı bu karar, sadece onun Suharto’nun üvey oğlu olmaklığıyla belirlenen bir aile bağını değil, bunun ötesinde her ikisinin de, ülkenin askeri kurumsallaşmanın ürünü olmaları dolayısıyla belirleyici bir önem arz ediyor.

Varoluşsal sancı

Burada Müslüman toplum, çok etniklilik, çok kültürlülük vb. kavramlarına vurgu yapmak suretiyle, Prabowo yönetiminin kendini sevk ettiği ‘tekelci’ ve ‘merkeziyetçi’ yönelim arasındaki tezata ve bunun toplumsal katmanlarda neden olduğu, -bir anlamda varoluşsal- sancıya dikkat çekiyorum.

Çeşitli basın organlarında yer aldığı üzere, Prabowo’nun siyasal bir tercih olarak belirlediği, ‘tekelci’ ve ‘merkeziyetçi’ yapının doğal bir sonucu olarak, “otoriter bir tona” büründüğü yönünde önemli bir eleştirel görüş kendini ortaya koyuyor.

Bu yapının, 1998 Mayıs’ında otuz iki yıllık iktidarından ayrılmak zorunda kalan Suharto’dan bu yana, ilk defa bu denli güçlü bir şekilde ortaya çıkmasının bugün, Suharto’nun ulusal kahraman ilân edilmesiyle pekiştiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

‘Ulusal kahramanlık’ olgusu ve bunun ilânının, dün yaşamış ve ulusa önemli katkılar sağlamış bireylere verilen sıradan ve sembolik bir anlamla sınırlı olduğu ileri sürülebilir.

Ancak, Suharto gibi sadece dönemine ve de içinde bulunduğu Endonezya toplumuna değil, bunun ötesinde geniş İslam coğrafyaları üzerinde de, şu veya bu şekilde etkisi olduğu söylenebilecek icraatları nedeniyle, böylesi ulusal kahraman ilân edilmesi bağlamında, sıradan bir isim olmadığına işaret ediyor.

https://guneydoguasyacalismalari.com/tr_tr/endonezyada-revizyonist-donem-suharto-ulusal-kahraman-revisionist-era-in-indonesia-suharto-is-a-national-hero/