26 Aralık 2011 Pazartesi

Myanmar’da Sivil Döneme İlk Adım


Mehmet Özay
06.02.2011

Myanmar’da 7 Kasım 2010 tarihinde yapılan seçimlerin ardından ilk defa geçtiğimiz hafta toplanan yeni parlamento beş adaylı devlet başkanlığı seçimini 5 Şubat günü gerçekleştirmesi ile ülke sivil siyasetinde yeni bir döneme imza attı.
Elli yıldır askeri junta rejimince yönetilen Myanmar’da dört Şubat günü ilk sivil devlet başkanının seçilmesi ile yeni siyasi sistemin temelleri atıldı. Parlamento’da yapılan seçimlerde 659 üyenin 408’inin oyunu alan –juntacılara yakınlığı ile de bilinen- Birleşik Dayanışma ve Kalkınma Partisi (USDP) başkanı Thein Sein ilk devlet başkanı seçildi. Eski bir general olan eski Başbakan Thein Sein, yirmi yıl aradan sonra yapılan ilk genel seçimlerde ortaya çıkan parlamentonun ilk icraatı olarak ülkenin yeni devlet başkanı seçildi. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki Moon Myanmar siyasetindeki bu gelişmenin gelecek için umut vaad etmesi temennisinde bulundu.
Bu seçim, siyasal sistemin askeri juntadan sivillerin eline geçmesi bağlamında ülke tarihi kadar, Güneydoğu Asya tarihi için de bir dönüm noktası. Demokrasiye sorunlu geçişin bir ifadesi olarak parlamentoda askeri junta rejiminin uzantısı Birleşik Dayanışma ve Kalkınma Partisi’nin parlamento’da %77’lik çoğunluğu oluşturan üyelerince Sein yeni dönemin ilk siyasi figürü olarak ortaya çıktı. Bu sözde değişimi eski general ve başbakanın yeni dönemde devlet başkanlığına getirilmesi ile askerlerin sivil siyaseti sivillere bırakma niyetinde olmadıklarının ve ülke kaderinde hala belirleyici konumda olmaya devam edeceklerinin de bir ifadesi. Aslında bu siyasi gelişme, küresel siyasal sistemin temel dinamikleri dikkate alındığında pek de bir farklılık olmadığını ortaya koyuyor. Dünün sömürge toprakları, bugünün Batı’nın önde gelen uluslarının ve kurumlarının güçlü ortakları olarak halklar üzerinde güçlerini sürdürmeye devam ediyorlar. Batı’nın ülke adını dahi kullanmaya yanaşmadığı Myanmar da bir istisna değil.
 Bir yanda, Ortadoğu’da eski generallerin on yılları bulan sivil siyasi liderliklerinin geldiği nokta bir yanda Güneydoğu Asya’da
1992 yılından bu yana ülkede hüküm süren askeri rejimin başındaki 77 yaşındaki Than Shwe’in yeni dönemde nasıl bir rol alacağı ise henüz kesinlik kazanmadı.
Daha seçimler öncesinde gözlemciler Myanmar’da eski generallerin birer birer ülke bürokrasisinin köşe taşları olarak yerlerini alacağı öngörüsünde bulunmuşlardı. Devlet başkanının seçilmesi ile bu öngörünün gerçekleşmeye başladığı anlaşılıyor. Bu durum, kimi çevrelerde aslında ülkede bir şeylerin değişmeyeceği konusunda kötümser bir yoruma yol açsa da, günümüz küresel dünyasında ülkelerin “açıklık” politikalarına bir anlamda itildikleri göz önüne alındığında Myanmar’da da önemli siyasi değişiklere kapı aralanacağını düşünmek mümkün. Bölge ülkelerinde buna dair örnekler yok değil. Mesela Endonezya’da son iki dönem Devlet Başkanılığı görevini yürüten Susilo Bambang Yudhoyono eski bir asker. Ancak bugün Endonezya’nın siyasi ve ekonomik dönüşümünde önemli rolü olan bir siyasetçi.  Myanmar’ın yeni devlet başkanı başbakanlık görevinde bulunması dolayısıyla siyasete yabancı bir isim değil. Bununla beraber, özellikle uluslararası çevrelerin demokratikleşme konusundaki baskılarına nasıl tepki vereceği merak konusu.
Kimi gözlemcilerin, Thein Sein hakkında olumlu kanaate sahip olmalarının ardında, Myanmar’ı ASEAN ve Birleşmiş Milletler gibi kuruluşlarda temsil etmesi nedeniyle uluslararası çevreleri ve dolayısıyla bu bölgesel ve küresel kurumların Myanmar yönetiminden taleplerini yakından bilmesi, kendisinin ve ailesinin ülkede öne çıkan yolsuzluklarda payının olmaması gibi özellikleri bulunuyor. Ordudaki kariyeri boyunca Than Shwe’ya itaati ile tanınan Sein’in “sivil yüzüne” rağmen, “karargâh”ın izin verdiği açılımların dışına çıkmasının o kadar da kolay olmadığı da biliniyor. Bu özellikleri şahsında toplayan Sein’in iç ve dış dinamiklerin düellosunda işinin kolay olmamakla beraber kilit bir konumda rol oynayacağına kuşku yok. Sadece siyasetin değil, ekonomi ve güvenliğin de başat unsurlar haline geldiği Güneydoğu Asya’da, komşu ülkelerdeki gelişmelere kayıtsız kalınamayacağı ve süreçte siyaset yapma özgürlüğü bağlamında sivil muhalefetin ülkenin değişim rotasında rolü olacağını da hesaba katmak gerekiyor.
Myanmarı önümüzdeki birkaç yıl içinde sivil toplumun vazgeçilmezleri olan demokratik ve insan hakları gibi konularda arzu edilen değişimleri hayata geçirmeye zorlayacak birkaç önemli uluslararası organizasyona ev sahipliği olacak. Bunların ilki 2013 yılında Güneyodoğu Asya Oyunları’na ev sahipliği. Bu vesile ile Güneydoğu Asya uluslarının sadece sporcularını değil, siyasetçilerinden sıradan halka kadar pek çok çevre Myanmar’a ziyaretleri Myanmar toplumunda yeni etkileşimlere kapı aralayacak. Bundan daha önemli gelişme ise, 2014 yılında Myanmar’ın Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) başkanlığını devralacak olması. ASEAN başkanlığı Myanmar için bölge ülkelerindeki gelişmeleri şekillendirme, yönlendirme potansiyeli taşıması nedeniyle öncelikle kendi kapısının önünü temizleme girişiminden başlaması doğal bir gelişme olacak. Yani bir anlamda, bu süreç Myanmar yönetimini değişime zorlayacak önemli bir araç özelliği taşıyor. Bu yıl ASEAN başkanlığını devralacak Endonezya’nın Myanmar siyasetinde bir süredir belirleyici olma çabası başkanlık sürecinde daha da öne çıkacak. Gözlemciler, Endonezya’nın ASEAN’daki konumu sadece Endonezya iç siyasetindeki yeni açılımlara kapı aralamakla kalmayacağı, öte yandan, Güneydoğu Asya’nın ideolojik bağlamda sorunlu bölgelerinde de çözüm arayışlarında başat rol oynayacağı görüşündeler.
Tüm bu faktörlere rağmen, Myanmar’daki değişimin katalizörü sivil muhalefet olacak. Düne kadar muhalefet dendiğinde ülkede Aung San Suu Kyi'nin adının öne çıktığı sivil muhalefet her ne kadar sorunlu olsa da seçimlerle birlikte yeni muhalif hareketlerin ortaya çıkacağı sinyalini veriyor. Karizmatik kişiliği ve uluslararası çevrelerde yoğun tanınırlığı ile öne çıkan Kyi bu süreçte muhalefet içerisinde ittifak arayışları ile gücünü artırabileceği gibi, muhalefetin farklı renkleri ülkede farklı talepleri de gündeme getirebilir. 

 Aung San Suu Kyi destekçileri

 Yeni devlet baskani Thein  Sein








Hiç yorum yok:

Yorum Gönder