Endonezya'da Yoksulluğun Nedenleri ve Sivil Toplum Kuruluşları

Mehmet Özay                                                                                                           6 Haziran 2012 

YOKSULLUĞUN NEDENLERİ

Onyıllarca devam eden devletçi kalkınma programları neticesinde ülkenin yoksul kesimlerinin sosyo-ekonomik koşullarında kayda değer bir gelişme görülmemiştir. Yoksul kesimler sosyo-ekonomik kalkınma yönünde yeterli bir gelişme kaydedemediğinden kendi başlarının çaresine bakmak durumunda kalmışlar, bu durum ülkenin bir başka sorunla yüzleşmesini gündeme getirmiştir. Ülkenin var olan tarım arazileri bilinçsiz kullanıma konu olduğu gibi, zengin orman varlığı da kırsal kesimdeki halk tarafından biliçsizce yok edilerek tarım arazilerine dönüştürülmeye çalışılmış. Böylece ülkenin postmodern dönemin dikkat çeken sorunu olarak çevre problemine tanık olmasına neden olmuştur. Sorunlar yumağı bununla da iktifa etmemiş, yoksul kesimler daha iyi yaşam koşulları için, modern dünyanın daha önceden tecrübe ettiği üzere, büyük şehirlere akın ederek gecekondulaşma, yeterli sağlık koşullarından yoksun olma, aşırı kalabalık nüfusun birikmesi gibi sorunlara neden olmuştur. Bugün özellikle başkent Jakarta bu anlamda bir örnek temsil etmektedir.

           

            Yeni Kalkınma Stratejileri

Kalkınma konusunda uzmanlar yeni bir perspektif belirlemek zorunda kalmışlardır. Bunu iki bağlamda ele almak mümkün:

1)Kalkınma programları halkın katılımına konu edilmesi;

2)Hükümet dışında, halka hizmet ve kalkınma konusunda yardımcı olacak sivil toplum kurumuşlarına ihtiyaç duyulması.

          Bu çerçevede sorun olarak gündeme gelen husus Asya Kalkınma Bankası örneğinde görüleceği üzere kalkınma projelerinin halkın desteğinden veya yönetim sisteminin yetersizliğinden verimli olamamıştır. Sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri bağlamında, ortaya çıkan sorun ise, doğru STK’ların belirlenmesinde görülmektedir. Örneğin, Asya Kalkınma Bankası’nın kalkınma programları için sağladığı fonların kullanımı.

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

   Daha Hollanda sömürgesi olduğu dönemde, Endonezya’da sosyo-ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesine yönelik olarak bir takım organizasyonlar ortaya çıkmıştır. Bu oluşumları iki başlık altında değerlendirmek mümkün:

a)Sömürge yönetiminin açtığı okullara gidemeyen orta ve alt tabaka çocuklarına yönelik eğitim faaliyetleriyle ilgilenen kurumlar (Taman Siswa);

b)Sömürge yönetiminin eğitim olanaklarından istifade edemeyen kesimlere mensup çocuklara dini eğitim vermeyi amaç edinen Muhammediyye diye anılan kurumlar. 

            Bu iki oluşum günümüzde halen varlıklarını devam ettirmektedirler. Muhammediyye isimli oluşumlar dini eğitimin yanı sıra, hizmetlerini sağlık alanına da taşımıştır.

            1970’li yılların sonlarından başlayarak ülkede STK mantığı çerçevesinde ele alınabilecek oluşumlar görülmeye başlanır.  Daha önceki yardım kuruluşlarının aksine, bu oluşumlar daha çok kalkınma odaklı projeler üzerinde durmuşlardır.

            Her ne kadar, proje planlaması ve uygulaması, fon temini gibi konularda bir takım problemlerle karşı karşıya kalmış olasalar da, Endonezya’daki STK’lar ülkenin son otuz yılındaki kalkınma girişimlerinde rol almışlardır.

            Bu oluşumlar arasında şunları saymak mümkün:

i)Endonezya aile planlaması örgütü

ii)Endonezya Sejahtera Vakfı

iii)Dian Desa

iv)Bian Desa

v)Lembaga Studi Pembanguanan

            Günümüzde ülke çapında 8000 STK’nın varlığından söz ediliyor.

            Ülkedeki Farklı STK Oluşumları

            A)Ülkedeki STK’lar genelde kendi hareket kabiliyeti ile faaliyet göstermeye çalışan oluşumlar olarak görülmekte ve lembaga swadaya masyarakat (LSMs) olarak anılmaktadırlar. LSMs’leri üç grupta toplamak mümkündür:

i)Ulusal çapta faaliyet gösteren, toplum kalkınmayı gözeten oluşumlar: Bu oluşumlar ülkedeki siyasal yapı ile herhangi bir bağlantı içerisinde değillerdir.

ii)Ulusal çapta hem siyasal faaliyetleri olan hem de toplumsal kalkınma gözeten oluşumlar: Yönetimlerin kalkınma paradigmalarına ve uygulamalarına eleştirel yaklaşan STK’lardır. Bu oluşumlar, halk katında kendi kendini yönetme bilincinin geliştirilmesi kadar yönetimlerle etkileşim halinde bulunmak suretiyle çalışmalarından istifade edenlere daha çok faydalı olmayı amaçlamaktadırlar.

iii)Yerel kalkınmacılar: Ulusal düzeyde değil de, yerel planda faaliyet gösteren oluşumlar. Politika değişiklikleri gündeme getirmekten ziyade, toplumda hakların inşasına yönelik çalışmalar yürütmektedirler.

B) Bir başka gruplandırma ise şu şekildedir:

i)Büyük çaplı STK’lar (Bingos): Çok iyi organize olmuş STK’lardır. Yabancı fonlara erişebilmelirinin yanı sıra, hükümetler düzeyinde üst düzey nüfuzlara sahiptirler.

        Profesyonel kadrolara sahiptirler. Sektörel bazda uzmanlık alanları vardır. Örneğin, Dian Desa’nın uzmanlık alanı içme suyu projeleri ve teknoloji geliştirmeye yönelik çalışmalardır. Bina Swadaya ve YIS ise eğitim, organizasyon ve kırsal alanlarda kredi kullanımında öncüdür. Bu anlamda Bina Swadaya Endonezya’nın en başarılı kredi kurumu olmuştur.

ii)Yerel veya küçük çaplı STK’lar (Lingos): Geleneksel oluşumlardır. Genç idealistlerce kurulan ve Bingos’larla çatışan bu STK’lar kaynak sıkıntısı çektikleri gibi, hükümetlerle ilişkileri de yok denebilir.

       Örneğin CD Bethesda isimli küçük bir STK sağlık ve toplumsal kalkınma alanında etkinlik göstermiştir.

iii)Kırmızı Plakalı STK’ları: Araçlarının plakalarının renginden ötürü bu adla anılan söz konusu bu STK’lar ya hükümetlerle veya üst düzey bürokratlarla ilişkileri ile tanınmaktadırlar. Bu çerçevede hükümetlerden düzenli gelir kaynaklarına sahiptirler.

    Yukarıda bahsi geçen Dian Desa ve Bina Swadaya gibi büyük STK’lar gelir sağlamak amacıyla danışmanlık hizmeti ve teknoloji satışı gibi faaliyetlerde bulunmuşlardır.

            STK’ların Kaynaklara Erişimi:

            Ülkede ‘kırmızı plaka’ ve ‘Bingo’ dışındaki STK’ların önemli kaynaklara erişimi söz konusu değildir. Bu bağlamda ülke içinde önemli kaynaklara sahip önde gelen kuruluş, Doğa Dostları Derneği’ni kuran WALHI’dir (Wahana Lingkungan Hidup). 1991 yılına gelindiğinde Doğa Dostları Derneğinin yıllır geliri 110 milyon Rupi ($40.000) olmuştur. Bu rakam, WALHI’nin toplam gelirlerinin %25’ini oluşturmaktadır. 

STK’lar Arası İşbirliği

            Endonezya’da faaliyet gösteren STK’lar, her ne kadar hepsinin içinde yer aldığı bir örgüt çatısı altında bir araya gelememiş olsalar da, birkaç sektörde birliktelik göstermektedirler:

i)Bina Desa Sekreteryası kırsal alanda çalışmalar yürüten STK’ların bir araya geldiği bir örgüt çatışı kurmuştur.

ii)1976 yılında WALHI çevre konusunda çalışan STK’ları bir araya getirmiştir.

iii)Kalkınma Forumu Ortaklığı (Pengembangan Peranserta) olarak bilinen oluşum devlet kuruluşları, iş çevreleri ve BM gibi uluslararası kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak amacıyla 1991 yılında kurulmuştur.

iv)Endonezya Kanada Forumu, Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansının katkılarıyla Kanada orijinli kurumlardan fon alan on kadar büyük STK’nın (bingos) bir araya getirdiği birliktir.

            Bu oluşumlar arasında halen varlığını sürdüren uluslararası STK forumu 1984 yılında kurulan ve yerel ve uluslararası STK’ları bir araya getirmeyi amaçlayan, bir grup Hollanda orijinli STK ile ortaklık şeklinde kurulan INGI’nin devamı niteliğindeki Endonezya Kalkınma Forumu’dur (INFID).