AÇE'DE SOSYO-EKONOMİK DURUM

19. yüzyıl öncesinde Açe’nin önde gelen tarım ürünleri arasında pirinç, biber, kauçuk ve palmiye gelmekteydi. 16. yüzyıl ortalarından başlayarak dünya biber ticaretinde önemli bir paya sahip olan Açe bu özelliğini 19. yüzyıla kadar sürdürdü. 16. yüzyılın büyük bir bölümünde ve özellikle de 1550’li yıllardan başlayarak, Portekiz tehdidine rağmen, Açe ticaret gemileri ürünlerin Ortadoğu’ya ulaştırma başarısı gösterdi. Ortadoğu’dan Avrupa pazarına dağılan biber, Avrupa’nın ihtiyaç duyduğu biberin yarısını karşılıyordu.[1] 19. yüzyılda dünya biber üretiminin %50’sini karşılıyordu.

19. yüzyılın sonuna gelindiğinde, petrol ve doğal gaz gibi başka doğal kaynaklar bulunmaya başlandı. Önceleri İngiliz Petroleum Matshapij tarafından idare edilen bu kaynaklar daha sonra Hollanda Kraliyet Shell kurumuna geçti. 1971 yılında, Açe’de, Endonezya’nın en büyük rezervine sahip petrol sahası bulundu.

Günümüzde Açe bölgesindeki doğal gaz üretimi ve diğer endüstriyel ürünlerden elde edilen gelir, Endonezya Devleti’nin bütçesinin gözardı edilemeyecek bir miktarını oluşturur. En önemli petrol ve gaz sahası kıyı bölgesindeki Rantau Panjang, Rantau Kuala Simpang ve Lhokseumawe’de bulunduğu gibi, ileride ayrıntılı bir şekilde değineceğimiz üzere, yeni sondaj çalışmaları da yoğun bir şekilde gündemdedir.

Açe’nin batı bölgesinde bol miktarda kömür rezervlerinin yanı sıra, altın, demir, alçı taşı, bakır ve çinko bulunmaktadır.[2] Açe Eyaletinin Tangse bölgesinde de uranyum yatakları olduğu ifade edilmektedir. Turizm, el değmemiş doğal güzelliklere ve kültüre sahip olan Açe’nin henüz keşfedilmemiş ve faaliyete geçirilmemiş potansiyel bir ekonomik gelir kaynağı olarak görülmektedir.

Halkın %80 gibi önemli bir bölümü tarım sektöründe çalışmaktadır. Bölge topraklarının %18’i tarım sahası olarak kullanılmaktadır. Temel tarım ürünleri arasında yıllık bir milyon tonun üzerinde üretimle pirinç birinci sırayı almaktadır. Pirinci takip eden ürünler ise sırasıyla şunlardır: soya 118 bin ton; mısır 22 bin ton; kauçuk 15 bin ton; kahve 34 bin ton.

Kuzeyde Malaka Boğazı, güney ve batıda Hint Okyanusu ile çevrili Açe’de uzun kıyı şeridi deniz ürünleri açısından önemli bir gelir kaynağı sunmaktadır. Açe’nin önde gelen ihraç ürünleri arasında kauçuk, kakao, kahve, copra (kurutulmuş hindistan cevizi), palmiye yağı, kırmızı biber, clove, nutmeg gibi baharatlar, deniz ürünleri ve kereste gelmektedir.

---

[1]Anthony Reid, An Indonesian Frontier -Acehnese and Other Histories of Sumatra-, Singapore University Press, Singapore, 2005, s. 6.

[2]Holly S. Smith, Aceh -Art and Culture-, s. 15.