GİRİŞ

Bu bölüm, "Açe:Barış Kapısı" başlıklı eserimizin Giriş bölümünü oluşturuyor. 

Açe’nin ve bağlı olduğu Endonezya’nın da içinde yer aldığı Güneydoğu Asya coğrafyası, yüzyıllarca dünyanın önde gelen güç merkezlerinin gündeminde olmuş ve kaderi bu güçlerce belirlenmiştir. Tarihi gelişim süreci içerisinde bölge önceleri dini, ticari, kültürel ve siyasal olarak Hint ve Çin medeniyetlerinin etkisinde kalmış, yedinci yüzyıldan itibaren de İslam dininin etkisi görülmeye başladı. Avrupalı sömürgeci güçlerin bölgeye gelişi ise, keşifler dolayısıyla Orta Çağ’ın sona ererek Modern Çağ’ın başladığı döneme rastlar.

Batılı sömürgecilerin bölgedeki varlığı üç yüz elli yıl devam etti. II. Dünya Savaşı’nın ardından ortaya çıkan sömürge sonrası dönemle birlikte 17 Ağustos 1945 yılında Endonezya bağımsızlığını kazandı. Bağımsızlık sürecine, 1873’den 1943 yılına kadar devam eden Açe Savaşı’nda Açelilerin verdikleri mücadelenin büyük katkısı oldu. Ayrıca, Japonların 10 Ağustos 1945 tarihinde teslim olmalarının akabinde Hollanda bir kez daha eski sömürgesinde hak iddia ederek askeri birliklerini Cava’ya gönderdi. Ancak bu süreçte Hollanda’nın giremediği tek Endonezya toprağı Açe oldu. Bağımsızlık mücadelesinin önemli isimlerinden ve daha sonra ülkenin ilk devlet başkanı olacak Sukarno, Açelilerden ilham aldı. Yüzyıllarca süren sömürge döneminde bölgede bağımsızlığını sürdürebilmiş neredeyse tek coğrafya olan Açe, Hollanda yönetimi 1949’da bölgeden tamemen çekilirken Açe’yi keyfi olarak Endonezya Cumhuriyeti’ne verdi. Açeliler yeni kurulan cumhuriyetin bir İslam devleti olacağına inandıklarından bu gelişmeye itiraz etmediler. Ancak daha sonra gerek yerli gerek uluslararası politikalar, devlet başkanı Sukarno’nun Açelilere verdiği sözde durmamasına neden oldu.

 Bunun üzerine 1953-1962 yıllarında Davud Beuereuh’in önderliğinde Darul İslam (DI) Hareketi, Açe ve Sumatra özgürlüğü için mücadele verdi. Darul İslam Hareketi’nin merkezi yönetim tarafından sona erdirilse de, Açe’de bağımsızlık yolunda çabalar sonlanmadı. Hasan di Tiro önderliğinde bir grup, 4 Aralık 1976’da yayımladığı bildiri ile Açe-Sumatra bağımsızlığını ilân etti. Açe-Sumatra Ulusal Özgürlüğü (ASNLF-Aceh/Sumatra National Liberation Front) olarak bilinen bu hareted daha sonra Açe Özgürlük Hareketi (GAM-Gerekan Aceh Merdeka) adını aldı.[1]  Ancak Endonezya ve diğer devletler tarafından tanınmadığı için bağımsızlık mücadelesi 30 yıl boyunca devam etti.

Bu çalışmanın Türk okurlarının genelde Endonezya, özelde de Açe Eyaleti hakkında derinlemesine bilgi edinme sürecine katkıda bulunmasını temenni ediyoruz. Tsunami sonrasında organize edilen yardım faaliyetlerinin Türkiye ve Açe halkları arasındaki kardeşlik köprüsünün pekiştirilmesine vesile olduğu gibi, bu çalışmanın da aynı amaca hizmet etmesini ümit ediyoruz.

---

[1]Tim Kell, The Roots of Acehnese Rebellion -1989-1992-, Cornell University, Ithaca, 1995, s. 61.