Dört kadın
sultan 1584-1686 yılları arasında Patani’nin bölge ticaretinde söz sahibi
olduğu bir dönemde hüküm sürmüşlerdir.Bu dört kadın sultanın adları tarihe
aldıkları renklerle geçmiştir.
Yeşil Sultan
(1584-1616)
Mavi Sultan
(1617-1623)
Mor Sultan
(1624-1635)
Sarı Sultan
(1636-1686)
Yirmi yıl kadar
süren belirsizlik döneminin ardından şehrin ileri gelen ticaret elitinin
anlaşmaları sonucu Yeşil Sultan (Raja
Ijau) lâkaplı kadın sultan otuz iki yıl boyunca (1584-1616) Patani’yi
yönetmiştir. Kimi çalışmalarda kocası vefat eden Yeşil Sultan’ın -ki bu
çalışmada Nang Phya Pattani olarak zikredilir-, bir oğlu olmasına rağmen-
tahtta çıktığı belirtilir. Bu dönemde, sultanın üç büyük top döktürdüğü ve bu
yerin günümüzde Patanililerce “cannon
foundry” olarak bilindiği ifade
edilir. Bu topların Hokkien kabilesine mensup ve Malay bir kadınla evli Lim Toh
Khiem adında Çinli tarafından döküldüğü; her bir topa ad verildiği ve ilk topun
adının Nang Pattani olduğu belirtilir.[1]
Bir başka kaynak taise, günümüzde Madras’da bulunan ve Siam topları olarak bilinen
topların kökenine dair yapılan araştırmalarda ortaya çıkar. Üzerlerinde
Hollanda Doğu Hint Şirketi’nin monogramı bulunan (VOC-Vereenigde Oostindishe Compaigne) 1602 yılında bu şirketin
Patani’de inşa ettiği atölyeye dayandırılır.[2]
Bu dönem,
özellikle Patani’nin bölge deniz ticaretinde öne çıktığı yıllar olarak bilinir.
Bu bağlamda, Batı Hindistan’daki Surat, Goa, Coromandel’den gelen ticaret
gemileri Çin ve Japon tüccarlarla ilişkiler geliştirmeleri mümkün oluyordu.[3]
Aynı yıllarda, örneğin 1612 yılında İngilizlerin Patani’de varlığının yanı
sıra, sayıları 500’ü bulan Avrupalılar bölgenin ticari etkileşimdeki önemini
ortaya koymaktadır.[4]
Erkeklerin hakim
olduğu soyluların kadın sultanları tahtta çıkarma sebeplerinin başında önceki
dönemdeki sultanların ticari faaliyetleri kendi lehlerine kullanmaları ve
aristokrasinin bu sistemden hoşnutsuzluğu önemli bir yer tutar.Bir diğer önemli
neden ise, aristokrasi arasındaki hizipleşmeden ötürü, bir erkek sultan
üzerinde ittifak kurulamamasının da kayda değer bir önemi vardır.Bu dönemde,
İngiliz ve Hollandalı tüccar gemileri ilk kez Patani limanında ticari
faaliyette bulunmuşlardır.Ardından 1616 yılında kızkardeşi Mavi Sultan (Raja
Biru) lâkabıyla tahtta çıkmış ve 1616-1624 yılları arasında hüküm sürmüştür.
1624 yılında üçüncü kızkardeş Mor Sultan (Raja Ungu) lâkabını alarak yönetimin
başına geçmiştir. Vefatının ardından 1636 yılında kızı Sarı Sultan (Raja
Kuning) lakabıyla tahtta çıktı ve 1650’li yıllara kadar ülkeyi yönetti. Bir
başka kaynakta ise Sarı Sultan’ın 1686’ya kadar tahtta kaldığı belirtilir.[5]
Cohor Sultanı Abdulcelil’in küçük kardeşi 1644 yılında Patani Sultanı ile
evlendi.[6]
32 yıl boyunca
iktidarda kalan ilk kadın sultan döneminin uluslararası ilişkiler ve ticaretin
gelişmesinde önemli rolü olmuştur.Bu yıllar, doğu ve batıdan çeşitli ulusların
Patani limanında ticaret yaptığı ve Sarayla ikili ilişkiler geliştirdiği yıllar
olarak öne çıkar. Bu bağlamda, Japonya, İngiltere, Hollanda deniz ve ticaret
güçlerinin varlığı sadece Patani Sarayıyla değil, birbirleriyle de ilişkilerin
geliştirilmesine olanak tanımıştır. Tüm bu ilişkiler Patani’nin ününün
Avrupa’ya kadar yayılmasına neden olmuştur.
Örneğin, 1592
yılında dönemin Japon kralı Tokugawa Iyeyasu Yeşil Sultan’a mektupla birlikte hediyeler
göndermiş, bunun karşılığında 1592’de ve de ardından 1602’de Patani elçileri
Japonya’yı ziyaret etmiştir. Patani Sultanlığı ve Japon Krallığı arasında
kurulan bu siyasi ve ekonomik ilişkiler sonucu Japon Krallığı Siam ve
İngilizlerle tanıştırıldığı ortaya çıkmaktadır. 22 Haziran 1612 tarihinde
İngiliz elçileri döneminİngiliz kralı I. James adına Patani sultanı ile anlaşma
imzalarlar. Ardından, 1614 yılında William Adams ile Japonya ziyaretinden
hareketle, İngilizlerin doğu denizlerinde Japonya ile ilişkilerinin başlangıcını
teşkil ettiği söylenebilir.Patani sahilleri bu yıllarda, Avrupa güçleri
arasında ve de Hollanda ve Japon güçleri arasında savaşlara tanık olmuştur.[7]
1600 yılında,
İngiliz john Smith, ilk Avrupalı saraya danışman olarak alınmıştır.Mohd.
Zameri’nin aktardığına gore, bu yıllarda Patani’ye gelen Hollandalılar,
Patani’yi elli yaşlarında bir kadın sultanın yaklaşık 13/14 yıl boyunca,
kendisinden önceki erkek sultandan daha adil yönetim sergilediğini ifade
eder.1603 yılında Siam Kralı Naresuan donanma ile Patani’ye saldırı düzenlemiş,
ancak Patani güçleri ve onlara yardımcı olan yabancı ateşli silahlara sahip
yabancı özellikle de Japon tüccar gemilerinin desteğiyle
püskürtülmüştür.Patani’nin tarihte sahip olduğu büyük toplarla meşhur olduğu
düşünüldüğünde gerek Patani sarayında gerekse yabancı tüccarların desteğinin bu
saldırının püskürtülmesinde büyük rolü olduğu düşünülebilir.Hayatı boyunca hiç
evlenmeyen Yeşil Sultan 63 yaşında vefatının ardından tahtta kız kardeşi
geçmiştir.[8]
İkinci kadın
sultan, 1614 yılında Pahang Sultanı’nın oğlu ile evlenmesi ile Patani ve Pahang
arasında akrabalık bağı kurulmuştur.[9]Bu dönemin önemli gelişmeleri arasında
Avrupalı ticaret güçlerinin birbirleriyle rekabetleri oluşturur.Hollandalılarla
nükseden çıkan çatışması nedeniyle İngilizlerin varlığı ancak 1623 yılına kadar
devam etmiş vebu çıkar çatışmasınınPatani açıklarında bir deniz savaşına kadar
vardığı vak’idir. Hollandalılar iki İngiliz gemisine saldırmıştır. Dönemin
Kadın Sultanı İngilizleri ve ticaret merkezlerini korumaya almıştır. Bu gelişme
üzerine Hollanda ticari amaçlarla Patani’ye yerleşmiş ancak bu kısa süreli
olmuştur.[10]Üçüncü kadın sultan
(Raja Ungu), Cohor sultanı Abdulcelil’in oğluyla evlenmesiyle Patani ve Cohor
arasında ilişkilere yeni bir boyut kazandırdı.[11]Raja
Ungu’nun kızı Sarı Sultan lakabıyla 1635 yılında tahtta çıktı.
[1]C. A. Seymour Sewell, (1969). “Notes on Some Old
Siamese Guns”, In The Journal of the Siam
Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 15-6.
[2]C. A. Seymour Sewell, (1969). “Notes on Some Old
Siamese Guns”, In The Journal of the Siam
Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 9.
[3]“Some Notes upon the Development of the Commerce of
Siam”, In The Journal of the Siam Society,
Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 86.
[4]“Some Notes upon the Development of the Commerce of
Siam”, In The Journal of the Siam Society,
Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 87.
[5]Anthony Reid. (2003). “Charismatic Queens of Southeast
Asia”, History Today, June, 53, (6),
s. 32; Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat
Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 72.
[6]D.G.E. Hall, A
History of Southeast Asia, 4. Baskı, Hampshire: MacMillan, s.
372; Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat
Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 48.
[7]“Some Notes upon the Development of the Commerce of
Siam”, In The Journal of the Siam Society,
Vol. XV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 82; Mohd. Zameri A. Malek.
(1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan
Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 50, 60.
[8]Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 49,
50, 59.
[10]“Some Notes upon the Development of the Commerce of
Siam”, In The Journal of the Siam Society,
Vol. XV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 88-9; D.G.E. Hall, A History of Southeast Asia, 4. Baskı,
Hampshire: MacMillan, s. 383, 530.
[5]Supara Janchitfah. (2003). Violence in The Mist: Reporting on the Presence on Pain in Southern
Thailand, Bangkok: Kobfai Publishing Project, s. 61.
[6]Kobkua Suwannathat-Pian. (1988). Thai-Malay Relations: Traditional Intra-Regional Relations from the
Seventeenth to the Early Twentieth Centuries, Singapore: Obford University
Press, s. 75.
[7]Duncan McCargo. (2009). Tearing Apart The Land: Islam and Legitimacy in Southern Thailand,
Singapore: National University of Singapore Press,s. 61.
[8]Scot Barmé. (1993). Luang
Wichit Wathakan and the Creation of a Thai Identity, Social Issues in
Southeast Asia, Signapore: ISEAS, s. 4.
[10]Surin Pitsuwan. (2006). “Keynote Address-The Cosmology
of the Southern Conflict”, In Understanding
Conflict and Approaching Peace in Southern Thailand, (eds.) Imtiyaz
Yusuf&Lars Peter Schmidt, Bangkok: Konrad Adenauer Stiftung, s. 284-5, 288.
[11]Supara Janchitfah. (2003). Violence in The Mist: Reporting on the Presence on Pain in Southern
Thailand, Bangkok: Kobfai Publishing Project, s. 47; Mariya Johanna Futchs.
(1970). A Comparative Study of Thai and
Filipino Muslims, Master Thesis, Washington: The American University, s.
24.
[12]Nik Anuar Nik Mahmud. (2008). The Malays of Patani: The Search for Security and Independence,
Kuala Lumpur: MPH Group Printing, s. 48.
[13]Chaiwat-Satha-Anand. (2006). “The Silence of The ullet
Monument: Violence and Truth Management, Dusun-Nyor 1948 and Kru-Ze 2004”, In Critical Asian Studies, 38 (1),
Roudledge, s. 12, 17-8.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder