Mehmet Özay 04.02.2022
Ocak sonu Şubat başına denk gelen yeni yıl için, büyük ölçüde kovid-19 engelinin yaşandığı son iki yılın aksine, bu yıl önemli bir mobilizasyonun yaşandığını söylemek mümkün.
Güneş sistemine bağlı olarak her yılın belirli bir hayvan adıyla anıldığı yıldönümleri sadece, bir günle sınırlı değil. Aksine, bu dönem resmi olarak bir hafta kabul edilen ancak, genel itibarıyla yaklaşık üç, dört haftalık döneme yayılan önemli kutlamalara konu oluyor.
Ev, iş yeri ve tapınakların başta kırmızı fenerler olmak üzere çeşitli süs eşyalarıyla donatılması, aslan dansı, havai fişekler, tütsüler, pirinç içerikli özel yemekler ve tatlılar ile sembolleşen yeni yıl kutlamaları geniş ailelerin biraraya gelmesi kadar, özellikle tapınaklar ve çevrelerinde geniş toplum kesimlerinin birlikteliğine konu olan çeşitli etkinliklerle kutlanıyor.
Çin dışında, örneğin Tayland, Malezya, Endonezya gibi Çin nüfusun azınlıkta, Singapur’da ise çoğunlukta olduğu ülkelerde Çinli Budist ve Taoist toplumun dışındaki dini-etnik topluluklar tarafından da ilgiyle ve yakından takip edilen bu kutlamalar Doğu ve Güneydoğu Asya toplumlarının yüzyıllardır tecrübe ettiği birlikte yaşama kültürünün önemli göstergelerinden biri olarak dikkat çekiyor.
Güneş sistemi
Güneşin kozmozda izlediği varsayılan güzergâhla bağlantılı olarak, 12 yıllık zaman diliminin var olduğu bu sistemde, her bir yıl ayrı bir hayvan ismiyle anılıyor. Bu çerçevede, bu yıl cesaret, güç, kötülüğü kovan anlamları içeren ‘aslan yılı’na tekabül ediyor.
‘Bahar kutlamaları’ adıyla da anılan güneş yılı sadece Çin’de değil, Güney Kore, Tayvan, Vietnam gibi benzer dini/kültürel iklime ev sahipliği yapan ülkelerce de değişik versiyonlarıyla kutlanıyor.
Söz konusu yıl dönümü, tahmin edileceği üzere, geleneksel toplumların tümünde var olan hasat kutlamaları, bereket ve inanılan Tanrı/lara şükür anlamları içeren bu dünya ile öte dünya arasında bağın kurulduğu bir dönem anlamı taşıyor.
Geleneğe Komünizm engeli
Çin’de milâttan önce başlayan bu tür kutlamaların aradan geçen süre zarfından özellikle de, 20. yüzyıl ortalarından itibaren değiştiğini söylemek yanlış olmayacak.
Tahmin edileceği üzere, 1949 yılındaki Komünist Devrim ile dini/msi kutlamalar ve törenlere getirilen yasaklar, yüzyılın sonuna doğru gevşetildi.
Bu durum her ne kadar, Çin’de komünist partisi yönetimi altında son yirmi, otuz yılda yaşanan çelişkili süreçlerden bir olarak değerlendirilse de, ekonomide uygulanmaya geçirilen kapitalist sisteme hızla adapte olan Çin’de, ‘değerlerin’ korunmasında başvurularak önemli araçlardan biri olarak, Çin güneş takviminin ve bununla bağlantılı kutlamaların, önemli bir işlev kazandığını söylemek mümkün.
Bu süreçte, bir yandan ideolojik aygıt olarak komünizm öte yandan, Batı kültürel yapısıyla değerler manzumesi çerçevesinde karşılaşmanın bir gereği olarak, geleneğe başvurmanın getirdiği çelişkisi süreci aşacak şekilde Çin’de yönetim, bu kutlamaları “bahar şenlikleri” olarak benimsemiş durumda.
Değişen zaman, devam eden gelenekler
Bununla birlikte, geleneğin devam ettiricisi olan sembolik, maddi ve ritüel içerikli eylemler bütünü, bir şekilde günümüzde de geniş kitleler tarafından uygulanıyor.
Çin yeni yılı dolayısıyla başta, Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere Doğu Asya’da Tayvan, Güney Kore, Vietnam ile Güneydoğu Asya’nın hemen hemen tüm ülkelerinde var olan azınlık ancak, görece güçlü bağa sahip Çin toplumunun eklemlendiği bir bölgesel/milli dini festival kendini güçlü bir şekilde hissettiriyor.
Çin kökenli toplumlar için, yılın en önemli dönemi kabul edilen ve yaklaşık bir aya varan söz konusu bu yeni yıl kutlamalar, bireylerin ve mensubu oldukları toplumların bir tür yenilenmesi anlamı taşıyor.
Her ne kadar, günümüz kapitalist ekonomi ilişkileri bu festival günlerinde alabildiğine kendini hissettirse de, Çinlileri şu veya bu şekilde uzun tarihsel geçmişe sahip gelenekleri ile buluşturduğuna tanık olunuyor.
Aile bağlarının önceliği
Bu çerçevede, uzun tatil, yüz milyonlarca insan için aileleriyle buluşma anlamı taşırken, belki bir o kadarı için de, seküler anlamıyla eğlenceye adanmış tatil anlamına geliyor.
Bununla birlikte, yerleşik aile ve toplumsal geleneklerini koruyan çevreler için yeni yıl arefesinden başlayan ve ilerleyen günler boyunca devam eden inanç temelli eylemler silsilesi birbirini izliyor.
Her ne kadar bugün, bunların belki de büyük kitleler için eğlencevari yaklaşımlar olduğu zannı hakim olsa da, temelde uzun bir geçmişe dayanan inanç yapısı içerisinde, ‘iyi ile kötü’ olarak adlandırılan güçler arası mücadelenin yenilenmesi olduğu görülür.
Her bir yeni yılın refah üzerine temellendirilmesi önemli. Bu anlamda, refah ve şans arasında kurulan doğru ilişkisi ve bu ilişkiyi gerçekleştirmeye yönelik pratikler dinimsi eylemler silsilelerinde karşılık buluyor.
Söz konusu bu eylemler evden başlayıp tapınaklara ve kamusal alanlara kadar uzanan boyutu içermesiyle genişlemeci bir bağlamda birey-aile, toplum yapılarını içerden dışarıda doğru kuşattığını söylemek mümkün.
Kutlamaları çekip çevreleyen unsurlar noktasında renkler, yiyecekler, niceliksel unsurlar tümü birden bir gayenin yani, girilen yeni yıl içerisinde iyi talihin, refahın, bolluğun gerçekleştirilmesine yönelik dilekler, temenniler ve adakların öne çıktığı görülür.
Küresel olarak yaşanan ekonomik ve siyasal sorunlar ve buna eklemlenen kovid-19 sürecine rağmen, bugünlerde Doğu ve Güneydoğu Asya’da Budist ve Taoist inanç yapılarına mensup toplumlar önemli bir yıl dönümünü kutluyorlar.
Çin yeni yılı olarak anılan bu süreç, Çin Halk Cumhuriyeti kadar bölge ülkelerindeki Çinli azınlıklar ile benzeri geleneklere bağlı toplumlar tarafından kutlanıyor. Yaşanılan modern dönemin kırılgan yapıları karşısında, güneş yeni yılı vasıtasıyla geniş kitleler gelenek ve inançla bir tür arınma sürecini tecrübe ediyorlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder