Filipinler Bangsamoro’da beklenti gerçekleşmedi, özerk yönetim dönemi uzatıldı / Bangsamoro: expectations not realized, the transition government term extended in the Philippines

Mehmet Özay                                                                                                                            22.09.2021

Filipinler’de 9 Mayıs 2022 tarihinde yapılacak senato ve başkanlık seçimleri için aday belirleme süreci başlarken, seçim süreciyle ilgili önemli konulardan biri olan, ülkenin güneyinde yaşayan Moro halkının özerk yönetime geçiş sürecinde erteleme gündeme geldi.

Buna göre, 2019 yılı Mart ayında başlayan ve 2022 yılına kadar devam etmesi plânlanan geçiş sürecinde yaşanan aksaklıklar nedeniyle, önümüzdeki yıl yapılacak senato ve başkanlık seçimlerine paralel olarak, Mindanao Adası’nda belirli bölgelerde 80 üyeli Bangsamoro Parlamentosu seçimlerinin yapıl/a/mayacağı açıklandı.

Buna göre, Müslüman Mindanao Bangsamoro Özerk Bölgesi’ni (BARMM) başında MILF lideri Hacı Murad İbrahim’in bulunduğu Bangsamoro Geçiş Yönetimi (BTA) ya da bölgede kullanıldığı şekliyle Bangsamoro Hükümeti, son iki buçuk yıldır Bangsamoro bölgesini yönetirken, bu yönetimin görevini üç yıl daha sürdürmesine karar verildi.

Duterte: ek süre veriyoruz

Devlet başkanı Rodrigo Duterte söz konusu yasa tasarısını imzalamasının ardından, “Müslüman Mindanao Bangsamoro Özerk Bölgesi’nin yönetimi için güçlü bir bürokrasi oluşturması ve yasama süreçlerini gerçekleştirmesi amacıyla Bangsamoro geçiş hükümetine yeterli zaman verildiğini” açıkladı.

2019 yılı Mart ayı sonunda Cotabato’da başkan Rodrigo Duterte’nin de katılımıyla başlayan ve üç yıl süreceği belirtilen geçiş süreci yaşanan aksamalar nedeniyle tamamlanamazken, bir çözüm olarak bu sürecin üç yıl daha uzatılmasına karar verildi. 

Yukarıda dikkat çekilen, Bangsamoro bölgesinde yönetimin bürokrasinin teşkili ve yasama süreçleriyle ilgili çalışmaların bugüne kadar tamamlanamamasının nedeni açıklanmadı.

Geçiş döneminin üç yıl daha uzatılması dolayısıyla Bangsamoro halkının kendi kendini yönetmesine imkân tanıyacak bölge parlamentosu seçimleri böylece, 2025 Mayıs ayındaki seçime kalmış oldu.

Özerk bölge geçici hükümet ataması

Uzatılan üç yıllık süre zarfında Bangsamoro Özerk Bölgesi yine geçici yönetime tarafından idare edilecek. Bu çerçevede, şu an görev yapmakta olan 80 kişilik heyetin yeniden atanması gerekiyor.

Bununla birlikte, temsilciler meclisi ve senato arasında, Bangsamoro geçiş yönetimini şu anki başkan Rodrigo Duterte’nin mi, yoksa önümüzdeki yıl Mayıs ayında yapılacak seçim sonrasında belirlenecek yeni başkanın mı belirleyeceği konusunda anlaşmazlık yaşandı.

Ağustos ayı sonu ve Eylül ayı başında temsilciler meclisi ve senatoda yapılan görüşmelerde, Bangsamoro geçiş yönetiminin 2022-2025 döneminde görev yapacak 80 kişilik yönetimi belirleme işini 2022 seçimleri sonrasında seçilecek başkana bırakma kararı aldı. 

Barış süreci

Filipinler devlet başkanı Rodrigo Duterte’nin son altı yılı kapsayan iki dönem başkanlığının sonuna yaklaşılırken, önümüzdeki yıl Mayıs ayında yapılacak seçimler için aday başvuruları sürüyor.

Bu süre zarfında, Duterte döneminin en önemli gelişmelerinden biri, bir önceki başkan 3. Benigno Aquino döneminde 27 Mart 2014 tarihinde Bangsamoro Kapsamlı Anlaşması (Comprehensive Agreement on the Bangsamoro-CAB) varılan barış anlaşması sonucu Moro İslami Kurtuluş Cephesi (Moro Islamic Liberation Front-MILF) Mindanano Adası’nda belirli bölgelerde geçiş yönetimi uygulamasına geçilmişti.

2014 yılı Mart ayında Filipinler merkezi hükümeti ile MILF arasında varılan barış anlaşması, Mindanao Adasıı’nda başta Cotabato olmak üzere, belirli bölgelerin MILF tarafından yönetilmesine olanak tanıyacak.

Ancak 2019’da başlayan geçiş sürecinde yaşanan aksamalar nedeniyle, senato ve temsilciler meclisinde yapılan görüşmelerin ardından, bu sürenin üç yıl daha ertelenmesine karar verildi.

30 Haziran 2022 tarihinde sona erecek olan geçiş süreci, üç yıl uzatılarak 30 Haziran 2025’de tamamlanması kararlaştırıldı. Böylece, Filipinlerin güneyindeki Mindanao ve Sulu Adaları’nda yaşam süren Bangsamoro halkının özerk yönetime geçiş için üç yıl daha beklemek zorunda kalacak.

Özerk yönetime geçiş sorunu

Filipinler merkezi yönetimiyle MILF arasında neredeyse yirmi yıla varan barış görüşmeleri nihayet 2014 yılı Mart ayında barış anlaşmasıyla sonuçlanmıştı.

Söz konusu anlaşmaya göre, Bangsamoro bölgesinde 2019 yılında yapılan halk oylamasında Bangsamoro yönetimine dahil olmak isteyen bölgeler belirlenmiş ve ardından geçici yönetim görevine başlamıştı. 2022 yılında Moro bölgesinde veya bir başka deyişle Mindanao Adası’nda özerk yönetime geçilmesi bekleniyordu.

Ancak Ağustos ayında gerek ulusal parlamentoda gerekse Bangsamoro Geçiş Yönetimi yetkililerince yapılan açıklamalarda anlaşma maddeleriyle önemli bir bölümünün hayata geçirilmesi bekleniyor.

Maguindanao senato temsilcisi ve Barış, Uzlaşma ve Birlik Komitesi üyesi Esmae Magudadatu yaptığı açıklamada, hem Filipinler hükümeti hem de kendi taraflarında anlaşma maddeleriyle ilgili özellikle siyasi yükümlülüklerle ilgili eksiklikler olduğuna dikkat çekerek özerk yönetime geçişin üç yıl uzatıldığına dikkat çekti.

Buna göre, ilgili anlaşma maddesiyle bağlantılı olarak henüz dörtte üçe yakın bölümünün hayata geçirilememesi, geçiş döneminin uzaması anlamına geliyor. Bununla birlikte, hangi maddelerin ve içeriklerinin gecikmeye neden olduğuna ise değinilmiyor.

Öte yandan geçtiğimiz yıl yaşanan bazı gelişmelerin bu süreçte etkili olup olmadığı ise tartışmaya açık. Bu noktada, örneğin, 2020 yılı Şubat ayında Catabato belediye başkanı, 2019 yılında yapılan referandum sonrasında başkan Duterte’den 2022 yılı Haziran ayına kadar Bangsamoro yönetiminden çıkmak istedikleri yönünde talepte bulunmuştu. Söz konusu belediye başkanı, 21 Ocak 2019’da yapılan halk oylamasında da Bangsamoro’ya katılmama yönünde tercih kullanmış ve ‘hayır’ kampanyası başlatmıştı.

2020 yılı Mayıs ayı içerisinde, Bangsamoro’da Eğitim Bakanlığı bünyesinde çalışan ve Bangsamoro hükümetinde istihdam edilenlerin yüzde altmışını oluşturduğu belirtilen, binlerce öğretmenin işten çıkartılması gündeme gelmişti. Dikkat çeken bir diğer gelişme ise, 2020 yılı Haziran ayında fedaral hükümetin kabul ettiği anti terör yasası Bangsamoro yönetimi tarafından tepkiyle karşılanmıştı.

Filipinler’de 1970’li yılların ortalarından itibaren ülkenin güneyindeki Moro Müslümanlarının yaşadığı bölgede bağımsızlık hareketi başlamıştı. Önce Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (Moro National Liberation Front-MNLF) ve ardından MILF ile devam eden süreçte, 2000’li yılların başlarından itibaren MILF ile Filipinler merkezi hükümeti arasında barış görüşmelerine başlanmıştı.

Barışın korunması konusunda taraflar kararlılık gösterirken, 2019 yılında hayata geçirilen Bangsamoro geçiş yönetiminin, yaşanan bazı sorunlar nedeniyle süresi uzatılmış bulunuyor.

https://guneydoguasyacalismalari.com/2021/09/22/filipinler-bangsamoroda-beklenti-gerceklesmedi-ozerk-yonetim-donemi-uzatildi-bangsamoro-expectations-not-realized-the-transition-government-term-extended-in-the-philippines/