Kamboçya’nın Myanmar politikası ASEAN’ı bölüyor mu? / Is Cambodia's Myanmar policy dividing ASEAN?

Mehmet Özay                                                                                                                           12.01.2022 

ASEAN yeni yılın ilk günlerine krizle girdi. Dönem başkanı Kamboçya’nın Myanmar politikası darbeci yönetime meşruiyet kazandırdığı gerekçesiyle, Birlik içerisinde tepki topluyor.

Taraflar arasında görüş ayrılığının, Kamboçya yönetiminin söz konusu bu politikasını Birlik’in diğer üyeleriyle görüşmeden hayata geçirmesi olduğunu söylemek mümkün.

Hun Sen’in Nya Pyi Daw ziyareti

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nde (Association of Southeast Asian Nations-ASEAN) 2022 yılı dönem başkanlığını yürüten Kamboçya’da başbakan Hun Sen, darbeci rejimin hüküm sürdüğü Myanmar’a yönelik yeni politika girişiminde bulunurken, başta Birlik’e bağlı ülkeler olmak üzere hak örgütlerinden tepki topluyor.

Başbakan Hun Sen, geçtiğimiz Cuma ve Cumartesi günleri Myanmar’a yaptığı resmi ziyaretle, bu yeni politikanın ipucunu verirken, amacın 18-19 Ocak günlerinde yapılacak ASEAN dışişleri bakanları toplantısına Myanmar’ın katılmasının önünü açmak olduğu belirtiliyor.

Hun Sen’in başkent Nya Pyi Daw’a ziyareti, 1 Şubat 2021 tarihinde yaşanan darbeden sonra ilk üst düzey resmi ziyaret kabul ediliyor. Bu durum, özellikle ASEAN açısından darbeci generallerin ve yönetimlerine meşruiyet tanındığı şeklinde yorumlanarak eleştiriliyor.

ASEAN’da çatlak görüntüsü

Kamboçya’nın, 1 Şubat 2021 tarihinde Myanmar’da yaşanan darbe sonrasında ASEAN’ın demokratikleşme çağrısı olumlu karşılık bulmazken, yeni yılla birlikte dönem başkanlığını yürüten Kamboçya’da başbakan Hun Sen’in Myanmar’da darbeci iktidarın başbakanı general Min Aung Hlaing ile doğrudan temas kurması, üye ülkeler arasında Birlik görüntüsünde ‘çatlak’ olarak değerlendiriliyor.

Bu çerçevede, başbakan Hun Sen’in, başkent Nay Pyi Daw’a resmi ziyarette bulunması, önemli bir gelişme kabul ediliyor. Hun Sen bu ziyaretiyle, 18-19 Ocak günlerinde gerçekleştirilecek olan, ASEAN dışişleri bakanları toplantısına Myanmar dışişleri bakanının katılımına zemin hazırlamak olarak yorumlanıyor.

Kamboçya dışişleri bakanlığı sözcüsü ve Myanmar ordu sözcüsünün açıklamalarına dikkate alınacak olursa, gelişmenin bu yönde olacağı yönünde ihtimal artırıyor.  

Kamboçya yönetiminin Myanmar’a yönelik bu politikasının, darbeden bu yana neredeyse, aradan geçen bir yıllık süre zarfında, ASEAN tarafından Myanmar darbeci yönetimine karşı sergilenen ikna yollu politikanın ihlâli anlamına geldiğine kuşku yok.

Bu nedenle, söz konusu gelişmenin ASEAN’da özellikle, birliğin öne çıkan ülkelerinde rahatsızlık doğurduğu da, gizli/açık bir gerçek.

Başbakan Hun Sen bu yöndeki itirazları boşa çıkaracak şekilde, geçtiğimiz Pazartesi günü yaptığı açıklamada, geçen yıl Myanmar yönetimine sunulan beş maddelik konsensüsten üçünün Myanmar yönetimince yerine getirildiğini söyledi.

Söz konusu bu maddeler ateşkes sağlanması, ilgili taraflara insani yardımı ulaştırılması ve ASEAN özel temsilcisinin Myanmar’a gönderilmesi.

Bununla birlikte, gerek ASEAN içerisinden gerekse hak örgütleri bu açıklamaların aksine, açıkçası ortada bir ‘yalan’ olduğuna dikkat çekerek, başbakan Hun Sen’in bu yaklaşımının ASEAN’da ‘bütünlüğü’ bozduğunu vurguluyorlar.

Diğer üye ülkeler boykot edebilir

Birlik içerisinde öne çıkan ülke görünümündeki Endonezya’da, dışişleri bakanı Retno Mardisi konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Kamboçya yönetiminin Myanmar’ı 18-19 Ocak günlerinde yapılacak olan dışişleri bakanları toplantısına kabul etmesinden duyulan rahatsızlığı açıkça dile getirirken, bunun gerçekleşmesi halinde, diğer üyeler olarak toplantıyı boykot edebileceklerini söyledi.

Öte yandan, Malezya dışişleri bakanlığı ise söz konusu toplantıya bakan düzeyinde katılmamaya hazırlanıyor.

Bu ülkelerin Kamboçya’nın politikasına eleştirilerinin temelinde, 2020 Kasım seçimlerini kazanan ve hükümeti kurması beklenen meşru seçilmiş Ulusal Demokrasi Birliği’yle (National League for Democracy-NLD) görüşmeler yapmaması, ülke genelinde yaşanan kaos ve şiddet ortamı, şiddetten etkilenen kesimlere insani yardımın ulaştırılmaması bulunuyor.

Çin ve ABD’nin rolü

Kamboçya’nın böylesi bir inisiyatifi geliştirmesinde, eski bir ordu mensubu olan başbakan Hun Sen’in Myanmar’da darbeci generallere yönelik empatisinden kaynaklandığı söylenebilirse de, bunun dışında özellikle, Çin faktörünün bu gelişmedeki payını göz ardı etmemek gerekiyor.

Birlik içerisinde Laos’la birlikte Çin’e yakınlığıyla bilinen Kamboçya’nın Myanmar nezdindeki bu girişiminin ASEAN’da birlik ruhuna zarar vermesi ve bölgesel gelişmelerde Birlik’in elini zayıflatmaya yönelik olduğunu söyleyebiliriz.

Geçtiğimiz 15 Aralık’ta ABD dışişleri bakanı Anthony Blinken’in Malezya’ya yaptığı ziyaret sırasında Myanmar’daki darbeci rejimle ilgili yaptığı açıklama dikkate alındığında, ASEAN’ın Myanmar üzerinde ABD ve Çin arasında yeni bir güç çatışması olacağını söylemek mümkün.

Blinken, söz konusu bu ziyareti sırasında bu yılı kastederek, ABD’nin ASEAN liderleriyle Myanmar krizini ele alacağı bir zirve plânladığını belirtmişti.

Blinken açıklamasında Myanmar’da cunta rejiminin halka yönelik uyguladığı şiddete; siyasi tutukluların varlığına ve insani yardımın gerçekleştirilememesine dikkat çekerek ülkedeki durumun kötüleşmekte olduğunu ifade etmişti.

Geçtiğimiz yıl Nisan ayındaki ASEAN zirvesine davet edilen darbeci general Min Augn Hlaign kendisine sunulan beş maddelik konsensusla ilgili özellikle de, ülkede çatışmaların sona erdirilmesine yönelik herhangi bir ilerleme sağlamaması üzerine Ekim ayı sonundaki yılın ikinci zirvesine davet edilmemişti.

Myanmar’da 2020 yılı Kasım ayındaki genel seçimlerin ardından ikinci kez iktidarı ele geçiren NLD’nin hükümeti kurmak amacıyla parlamentonun açılacağı 1 Şubat 2021 tarihinde gerçekleşen darbe başta ASEAN olmak üzere Batılı ülkeler tarafından tepkiyle karşılanmıştı.

Ülke genelinde yapılan sivil gösterilere güvenlik güçlerinin müdahalesiyle bugüne kadar 1445 kişi hayatını kaybederken, yaklaşık 8450 kişi de gözaltında tutuluyor.

https://guneydoguasyacalismalari.com/2022/01/12/kambocyanin-myanmar-politikasi-aseani-boluyor-mu-is-cambodias-myanmar-policy-dividing-asean/