Mehmet Özay 11.09.2021
Moro İslami Kuruluş Cephesi (Moro Islamic Liberation
Front-MILF), 2014 yılındaki barış sürecinin ardından başlayan, silahların
teslimi sürecinde takvime uygun olarak gelişme göstermesini, bölgede barışın
tesisi adına olumlu bir gelişme olarak değerlendirmek gerekiyor.
Silahların bırakılması sürecinde yetkili olan ve
Türkiye’nin liderliğinde çalışan bağımsız komisyonun işlevini yerine
getirmesiyle, savaşçıların tam anlamıyla sivil yaşama geçişlerine kapı
aralanmış olacak geliyor. Bu noktada, mali yardım, eğitim ve teknik yardım
süreçleri gibi bazı düzenlemeler dikkat çekiyor.
Geçiş dönemi yönetimi
27 Mart 2014 tarihinde Filipinler merkezi hükümetiyle
varılan Bangsamoro Kapsamlı Anlaşması’nda (Comprehensive Agreement on the
Bangsamoro-CAB) öngörülen ve Mindanao Adası’nda yapılan referandum
sonrasında belirli bölgelerini kapsayan özerk yönetim sınırları, 2019 yılında geçiş
dönemi uygulamasına başladı.
Bangsamoro Geçiş Yönetimi (BTA) adı verilen ve 2022
yılına kadar üç yıl sürmesi plânlanan geçiş döneminin, geçtiğimiz Eylül ayında 2025
yılına kadar uzatılmasına karar verildi.
Geçiş yönetiminin, MILF’e bırakılan bölgelerde tam
yönetimin sağlanabilmesi için gerekli idari ve altyapının hazırlanması
amaçlanıyor.
Silahların teslimi süreci
Barış anlaşması sürecinde MILF tüm silahları bırakmayı
reddederken, bunu geçiş sürecine bağlı olarak tedrici olarak gerçekleştirecekleri
teminatı vermişti. Buna göre, toplam 40 bin MILF savaşçısının belirli bir
takvime bağlı olarak silahsızlandırılması konusunda anlaşma sağlanmış oldu.
MILF’in barış anlaşmasıyla birlikte silahların tamamını
bırakmaya yanaşmamasında hiç kuşku yok ki, merkezi yönetim ve özellikle de
orduya yönelik güven eksikliğinin önemli bir payı bulunuyordu.
Bugüne kadar yaşanan gelişmeler bakıldığında ise güven
tesisi yönünde sivil yönetimin önemli adımlar attığı ve bunun bir ifadesi
olarak da bugün silahların tesliminde üçüncü safhaya gelindiği gözlemleniyor.
İlki geçtiğimiz aylarda vefat eden sabık devlet başkanı
Benno Simeon III. Aquino döneminde yani 2015 yılında hayata geçirildi. 2015
yılındaki bu silah bırakma sürecinde, MILF’e bağlı 145 savaşı sürece katılmış
ve üst düzey silah teslim edilmişti.
İkincisi, 2019 yılında şu anki devlet başkanı Rodrigo
Duterte’nin de desteğiyle 12 bin savaşçı sürece dahil olmuş ve 2.100 silah ile
500 civarında çeşitle mühimmat teslim edilmişti.
Böylece, iki safhada belirli grupların silah bırakmaları
tamamlanmıştı. Belirlenen takvime göre üçüncü safha ise dün yani, 8 Kasım’da
gerçekleşmeye başladı.
Buna göre hafta sonu Bağımsız Komisyon 8 Kasım Pazartesi
günkü başlayan teslim için gerekli hazırlıklarını yaptı. MILF’e bağlı birlikler
hareketin Barangay Crossing Simuay’daki kampından eyalet eski başkentine
getirildiler.
Şimdi bu safhalardan üçüncüsü başladı. 8 Kasım ilâ 17
Aralık günleri arasında yapılacak çalışmalarla, MILF’e bağlı silahlı birliklere
mensup toplam 14.000 savaşçı daha sürece dahil olacak ve 2500 adet silah teslim
edilecek.
Böylece, söz konusu birliklerin, resmi olarak tam
anlamıyla sivil yaşama geçiş yapmalarının da yolu açılmış olacak. Silahların
iadesinde üçüncü safhanın yaşanıyor olması, Mindanao barış süreci için kuşkusuz
ki önemli bir gelişme.
Bölge güvenlik yapısı henüz oluşturulamadı
Bununla birlikte, güvenlik konusunda daha önce yapılan
plânlamada yavaş ilerlendiği gözlemleniyor.
Ortak Barış Güvenlik Ekibi adı verilen ve altı bin
kişiden oluşacak güvenlik biriminin henüz sadece, 400 kişiden ibaret olması
açıkçası, bölgede sosyo-ekonomik faaliyetlerin ortaya konulmasında takvimi de
etkileyebilecek bir engel olduğuna dikkat çekmekte yarar var.
Özerk yönetime konu olacak beş eyalet, üç şehirde
güvenlikten sorumlu olacak bu altı bin kişilik güvenlik biriminin, 3000’i MILF
diğer 3000’ini ise Filipinler merkezi hükümetine bağlı ordu ve polis güçleri
teşkil etmesi plânlanmıştı.
Bangsamoro bölge yönetiminde eğitim bakanı görevini de
yürüten MILF barış süreci kurulu başkanı Mohagher Iqbal, yaptığı açıklamada
gecikmeyle ilgili olarak temel neden olarak, kovid-19 sürecine işaret ediyor.
Bir diğer neden, ilgili birimlerin eğitimini sağlayacak alt yapının henüz
ortaya konulamamış olması gösteriliyor.
Bu noktada, 2014 yılında barış sürecinde yer alan ve
aralarında Türkiye’nin de olduğu çeşitli ülke ve uluslararası kurumların
Bangsamoro özerk yönetimine geçişte en temel unsurlardan biri olan güvenlik
teşkilindeki bu altyapı sorununa bir an önce çözüm bulmaları, bölge halkı için
gayet önemli bir katkı sağlayacaktır.
Bangsamoro özerk yönetimi
Bangsamoro özerk yönetiminin tam anlamıyla hayata
geçirilebilmesinin önünde bazı temel safhalar bulunuyor. Yukarıda dikkat
çekilen silah bırakma sürecinin başarıyla sürmesinin sadece, bu safhalardan
biri olduğunu ve her şey olmadığını unutmamak gerekir.
Bunun yanı sıra, bölgede güvenliğin tesisi ve özellikle
başta eski savaşçılar olmak üzere, genel toplum kesimlerinin sosyo-ekonomik
kalkınmalarını sağlayacak eğitim, sağlık, teknik alt yapı düzenlemeleri;
ekonomik faaliyetler için imalâthaneler, tarım plântasyonlarının hayata
geçirilmesi büyük önem taşıyor.
Bu noktada, 1970’li yılların başlarından 2014 yılına
kadar savaş ortamına konu olmuş Mindanao Adası ve bu adayla organik varlığı
itibarıyla Sulu ve Palawan Takımadaları’nın da bu süreçte gerek ulusal gerekse
uluslararası çevrelerin desteğine gereksinim duyduğuna kuşku yok.
Özellikle, bölgede barış ortamının ASEAN için büyük bir
önem taşıması, ilk etapta akla ASEAN üyesi ülkelerin kalkınmasında başat rol
oynayan süreçlerin yani, imalât sanayiine bağlı ihracatın geliştirilmesi önem
arz ediyor.
Bölgenin, hem jeo-ekonomik ve jeo-stratejik konumu,
zengin tarım arazilerinden suyollarına kadar potansiyel bir ekonomik değere
işaret ediyor. Bu noktada, endüstriyel tarımdan, deniz ürünlerine değin pek
çeşitli iş kollarının ortaya konulması, nitelikli insan işgücünün
oluşturulması, bölge ekonomisinin gelişmesinde anahtar rol oynayacaktır.
2019 yılında başlayan ve önümüzdeki yıl sona ermesi
beklenen geçiş dönemi, yaşanan bazı sorunlar nedeniyle 2025 yılına uzatılmasına
rağmen, MILF savaşçılarının silahları teslimi belirlenen takvime göre devam
ediyor. Bu çerçevede, söz konusu süreç yani, 4. safha 14 bin savaşçının silah
bırakması ve sivil yaşama geçmesiyle sonuçlanmış olacak.
Bununla birlikte, Bangsamoro toplumunun sağlıklı bir
şekilde tam yönetime hazırlığında, bölge güvenliğinin sağlanması kadar ekonomik
alt yapının da kaçınılmaz bir öneme sahip olduğu ortada. Bu konuda, başta ASEAN
ülkeleri olmak üzere Bangsamoro sürecine destek veren ülkelerin bölgenin
ekonomik kalkınmasında aktif rol alması gerekiyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder