Şi Cinping Güneydoğu Asya’da: Çin’den ekonomik işbirliği inisiyatifi / Xi Jinping in Southeast Asia: China's economic cooperation initiative

Mehmet Özay                                                                                                                             15.04.2025

Çin ve ABD arasında, gümrük vergisi artışının neden olduğu çatışma sürerken, Çin’den beklenen siyasi ve ekonomik ataklar giderek belirginleşmeye başlıyor.

Bu çerçevede, Çin devlet başkanı Şi Cinping bu hafta, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’ne (ASEAN) mensup üç ülkeyi ziyaret edecek.

Cinping’in resmi ziyaretlerinde ilk durak, komşu ülke Vietnam oldu. Başkan Şi Cinping, önümüzdeki günlerde Malezya ve ardından, Kamboçya’yı da ziyaret edecek.

Korumacılığa eleştiri

Cinping’in, Güneydoğu Asya ülkelerine yapacağı seyahat öncesi verdiği açıklamalara bakıldığında, temel hedefin ilgili ülkelerle ticari ilişkilerin geliştirilmesi olduğu anlaşılıyor.

Cinping’in, bu anlamda gündeme getirdiği, “ekonomide korumacılık” olgusunu gündeme getirerek, “bu yaklaşımın kimseye yararı yok” anlamına gelecek eleştirisinin, ABD’yi hedef aldığına kuşku yok.

Çin devlet başkanı Şi Cinping’in Güneydoğu Asya ülkelerinden üçünü kapsayan resmi ziyaretlerinin, ABD başkanı Donald Trump’ın diğer ülkeler arasından özellikle, Çin’i hedef alan gümrük vergisi artırımı, karşılıklı açıklamalar ve yaptırımlarla yüzde 145’e çıkmasıyla doğrudan bir ilişkisi bulunuyor.  

Washington’dan 2 Nisan günü gelen açıkmalar çerçevesinde, Güneydoğu Asya ülkelerinden Vietnam’a gümrük vergisi yüzde 46 olarak açıklanmıştı.

Pekin yönetimi, Washington’dan gelen haberlerin ardından, küresel ekonomide öncü bölgeler olarak dikkat çeken Doğu ve Güneydoğu Asya ülkeleriyle ilişkilerine yeni bir yön vermeyi hedefliyor.

Cinping’in bu hafta gerçekleştireceğ Güneydoğu Asya ziyaretini, 30 Mart’da Güney Kore’nin başkenti Seul’de yapılan Japonya-Güney Kore-Çin ticaret bakanlarının katılımıyla gerçekleştirilen üçlü toplantıdan sonraki en önemli gelişme kabul etmek gerekir.

“Ortak hareket”

Şi Cinping ve Vietnam devlet başkanı To Lam arasında, dün yapılan görüşmelerde To Lam’ın tarehin dönüm noktasının yaşandığı bugünlerde ortak hareket etmeliyiz” anlamına gelecek açıklaması gayet önemliydi.

Cinping’in açıklamaları arasında dikkat çeken hususlardan biri, küresel kapitalist sistemin öncüsü kabul edilen ABD’yi ders verircesine, “küresel serbest ticaret sisteminde istikrarın korunması” ve “açık ve işbirliğineyönelik uluslarası bir ortamın” sağlanmasına yönelik ifadeleriydi.

Çin ve Vietnam heyetleri arasında yapılan görüşmeler sonrasında, aralarında, tedarik zinciri, yapay zekâ, sahil güvenlik işbirliği, demiryolları yatırımının da bulunduğu, toplam 45 işbirliği anlaşması imzalanması özellikle, Çin’in bölgeyel ilişkilerinde diğer ülkelere verdiği önemli bir mesaj olarak değerlendirilmelidir.

Bu anlaşmalar arasında yer alan, 8 milyor dolarlık demiryolu işbirliği anlaşması, iki ülkenin tedarik zinciri konusunda gayet ciddi adım atmakta olduklarını gösteriyor.

Trump yönetimi, Çin hariç diğer ülkeler gibi Vietnam’a yönelik uygulamayı da üç ay ertelediğini açıklasa da, söz konusu bu ülkelerin olası her türlü gelişmeye karşın, yeni çözüm arayışına devam edeceklerini söylemek mümkün.

Çin ve Vietnam yetkilileri arasında dün ve bugün yapılan görüşmeleri, bu çerçevede değerlendirmek gerekiyor.

Hedef işbirliklerini geliştirmek

Çin yönetiminin, ABD’den gelen gümrük vergisi artışları karşısında hedefi, başta Vietnam ve Malezya olmak üzere Güneydoğu Asya ülkeleriyle serbest ticaret ilişkisini geliştirmek bulunuyor.

Benzer şekilde, tedarik zincirinde yaşanabilecek sorunlara çözümün de masada olduğunu söylemek mümkün.

Çin’in, ihracat oranlarına bakıldığında, Vietnam’a 161.9 milyar dolar, Malezya’ya ise 101.5 milyar dolar olduğu görülüyor.

Çin’e siyasal yakınlığıyla bilinen Kamboçya’nın dışında, Şi Cinping’in özellikle, Vietnam ve Malezya’ya yapacağı ziyaretler farklı bağlamlarda değerlendirmek gerekir.

Bu anlamda, tarihsel rekabetleri bilinen Çin ile Vietnam arasında üst düzeyde yapılan görüşmelerin, iki ülkeyi birbirine yakınlaştırması bekleniyor.

Son yıllarda Çin’in, Güney Çin Denizi’nde egemenlik iddiaları nedeniyle arasının açıldığı Vietnam’la yakınlaşması bölge jeo-politiği açısından da önemli.

Bu iki ülke kadar, soruna taraf olan Bruney, Filipinler, Malezya ve Endonezya ile ilişkilerin de jeo-politik istikrarar yol açacak bir sürece evrileceğini düşünebiliriz.

Cinping’in Malezya ziyareti ise, Malezya’nın ASEAN dönem başkanı ülke sıfatını taşıması dolayısıyla sadece Malezya değil, Çin-ASEAN ilişkileri bağlamında önem taşıyor.

Kuala Lumpur’da yapılacak gelişmeleri yakından izlemekte yarar var.

Çin-Malezya heyetleri arasında olumlu geçmesi beklenen görüşmelerin, aynı zamanda yıl içinde ASEAN merkezli yapılacak toplantılar ve özellikle de, ASEAN zirvesi öncesinde yapıcı olması bekleniyor.