Mehmet Özay 24.06.2024
Ev sahibi konumundaki İtalya, ABD, Kanada, İngiltere, Almanya, Fransa ve
Japonya’nın üyesi bulunduğu birlik zirvesine, Avrupa Birliği’ni temsilen bazı
liderler ile Ukrayna, Hindistan, Türkiye ve Brezilya gibi diğer
ulus-devletlerden bir kaçı, başbakan ve devlet başkanları düzeyinde temsil
edildi.
Dışardan katılımcı sıfatıyla yer alan ülke temsilcilerinin zirveye
sembolik bir atmosfer katmak kadar, aşağıda dile getireceğim üzere Rusya ve -pek
dillendirilmemiş olsa da, Çin karşıtlığı bağlamına oturan bir yönünün olduğu
iddiasını yabana atmamak gerekir.
İtalya’nın ev sahipliğinde gerçekleştirilen G-7 zirvesi, bu küresel
oluşumu teşkil eden yedi ülkenin küresel politikalara bakışının güncellendiği
bir toplantı oldu.
Temel sorunlar
G-7 toplantılarında masaya getirilen sorunlar nelerdi?
Bu husus, zirvede yer alan AB konseyi başkanı Charles Michel tarafından
ortaya konulan ve aciliyet içeren dört temel sorun veya maddenin başında
geliyor.
Michel, her ne kadar, İsrail’in Filistin saldırılarına dair ORtadoğu’da
oluşang erçekliğe vurgu yapmış olsa da, temelde Doğu Avrupa’daki sorundan
farklı çözüm önerisiyle G-7’nin duruşunu özetlediğini söyleyebiliriz.
Michel’in, ilgili ülkeleri ki bunların başında Batılı ülkeler geliyor,
Rusya karşısında Ukrayna’yı ayakta tutacak, -askeri yardımlar dahil olmak üzere,
desteğe ihtiyacı yüksek sesle dile getirirken, İsrail saldırılarına maruz kalan
Filistin halkının kendini savunması yerine, ‘insani yardımı’ gündeme getirmekle
yetinmesi dikkat çekiciydi.
Michel’in gündeme getirdiği üçüncü sorun İtalya’nın yakından tecrübe
ettiği mülteci sorunu ile Afrika kıtasındaki gelişmelerdir. Temelde üçüncü ve
dördüncü maddelerin aynı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu anlamda, kendini gizli/açık tehdit karşıında gören başta Güney Avrupa
olmak üzere, tüm Avrupa Birliği’dir.
Nihayetinde, Avrupa kıtasına illegal göçü veya mülteci akınını
körükleyen unsurlar arasında Suriye krizi son on yılda belirleyici olsa da,
Afrika’dan Avrupa kıtasına yönelik göç ve mülteci akının neredeyde, her daim
var olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bununla birlikte, bu ülkeler başta olmak üzere, örneğin Avrupa Birliği
gibi bölgesel birlik içerisinde gözlemlendiği kadarıyla, Batı’ya endeksli
ülkeler bütünü içerisinde bu sorunla baş edebilmenin araçları konusundaki
ayrışma ve farklılaşma, hiç kuşku yok ki, Rusya’nın elini güçlendiren önemli
bir faktördür.
Küresel nizamda denge arayışı
Bununla birlikte, zirvede farklı liderlerce dile getirilen görüşlerin birbirleriyle
örtüşen ortak noktaları kadar, ayrışan bazı hususları da olduğu gözlerden
kaçmadı.
Örneğin, ev sahibi ülke İtalya devlet başkanı Giorgia Meloni Ukrayna,
Filistin, mülteci akını ve yapay zeka’yı (Artificial Intelligence-AI)
sıralarken, AB konseyi başkanı Charles Michel ise, üç meselede aynı görüşü dile
getirirken, AI yerine Afrika kıtasını öncelik olarak ileri sürdü.
Her halükârda, G-7 için ve bu birliğe en yakın duran AB için, öncelikli
ve temel sorunun Doğu Avrupa’da süren savaş olduğuna kuşku yok.
Savaşın, her an yayılmaya elverişliliği, temelde Rusya’yı Batı için
ortak hedefine getirmiş durumda.
ABD’de kritik dönem
Yukarıda dile getirilen temel dört sorunun yanı sıra, G-7’yi ve de genel
itibarıyla Batı’yı özellikle de, AB’yi endişelendiren bir diğer önemli sorun,
gizli/açık bir gerçeklik olarak ABD’de yapılacak olan Kasım seçimleridir.
Demokrat Joe Biden’a karşı Cumhuriyetçi Donald Trump’ın kazanma ihtimalinin
gayet olası olduğu dikkate alındığında, Batı bloğunun Trump liderliğiyle
özellikle, Ukrayna sorunuyla nasıl başa çıkabileceği hususu, şimdiden
endişeleri gündeme taşımış durumda.
Bu endişe temelde öylesine büyük ve önemli ki, Trump sadece Ukrayna’ya
desteği değil, NATO (North Atlantic Treaty Organization-NATO) ile ilgili
kökten bir ayrılmayı gündeme taşıması, AB’nin yakın ve orta vade güvenlik
stratejileri için gayet önemli sonuçlar doğurmaya adaydır.
ABD iç politikasına dair Trump ihtimali ve de, Ukrayna’da savaşın daha
uzun süre varlığını devam ettireceğini yönelik tahmini, Biden liderliğindeki
ABD hükümetinin bugün Ukrayna’yla on yıllık güvenlik anlaşması yapmasında temel
bir nedeni oluşturduğu gayet açık.
Zirve’de, Ukrayna sorununun önceliğini, Biden liderliğinde bu zenginler
kulübünün Ukrayna’nın yeniden inşası sürecine, 50 milyar dolarla katkıda
bulunma talebi oluşturdu.
Bunun yanı sıra, Ukrayna’nın bu meblağı ‘bağışta bulunacak’ ilgili
ülkelere geri ödemesindeki yöntem de gayet yenilikçi…
Çözüm, Batı ülkelerinde toplam tutarı 290 milyar doları bulan ve
dondurulmuş durumdaki Rusya’ya ait mal varlığıyla karşılanması görüşüyle ortaya
konuluyor.
Biden yönetimi yakın geleceği de öngörerek bu yardım işini şimdiden
halletmiş gözüküyor…
ABD’de Kasım ayındaki seçimlerden Trump’ın zaferle çıkması halinde, ABD’de
iktidarı oluşturacak yeni hükümetin bu anlaşmayı ortadan kaldıracağından
hareketle, yardımın -tıpkı İsrail’e yardımlarda olduğu gibi-, Senato onayı gerektirmeyen
bir mekanizmayla çözümlendiği belirtiliyor.
Çin’e mesaj (mı?)
Çin ile
bağlantılı konular doğrudan gündeme gelmediği doğrudur.
Ancak,
zirve’nin içeriğine biraz dikkatle bakıldığında, Rusya kadar Çin’in de, Batı
bloğunun hedefinde olduğu görülecekter.
Öyle ki, ev
sahibi ülke İtalya devlet başkanı Meloni’nin sosyal medya hesabından yaptığı
bir açıklama, İtalya’nın zirve için seçtiği kasabanın Akdeniz’in ortasında
olmasından hareketle, ‘doğu ve batı’nın buluşma noktası’ gibi gayet romantik
bir açıklamada bulunurken, Batı’yı Atlantik Doğu’yu ise Hint-Pasifik ile
adlandırması dikkatlerden kaçmadı.
Elbette bu
açıklamada yer alan kelimeler ve kavramlar okuyucular için farklı şekilde
algılanabilir.
Ancak,
böylesine önemli bir toplantıda ‘Hint-Pasifik’ kavramının ortaya konulmasında
temel bir hedef algısı oluşturduğunu ve bunun da, Çin olduğunu söylemek yanlış
olmayacaktır.
G-7
zirvesinde Çin sorunu gündeme gelmedi. Evet doğrudur...
Ancak
unutulmamalı ki, Ukrayna savaşından önce uluslararası ilişkilerde merkezi önemi
taşıyan ABD-Çin çatışmasıydı.
Ve bu
durum, özellikle, Şi Cinping’in devlet başkanlığı koltuğuna oturduğu 2013’den
bu yana, Batı için giderek ağırlığını hissettiren gayet önemli bir sorun
olurken, bunu Batı için 21. yüzyılın Doğu Sorunu olarak tanımlamak yanlış
olmayacaktır.
Batılı güçlerin birlikteliği ve ittifakı anlamına gelen G-7 zirvesi,
gelişmiş ülkelerin temel hedefinin, kovid-19 sonrasının en önemli gelişmeleri
üzerine güçlerini birleştirmek olduğunu ortada.
Zirve konularına, aktörlerine ve bu aktörler karşısında hedef konumunda
görülen ülke ve yapılara bakıldığında, kovid-19 gibi, tüm insanlığı tehdit eden
bir kamu sağlığı probleminin, dünyada birliği tesis edeceği konusundaki
görüşlerden kopuş öyle uzun bir sürede gerçekleşmediğine tanık oluyoruz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder