Malezya’da federal sultan’dan parlamento açılsın kararı / Federal sultan remarks the opening of parliament in Malaysia

Mehmet Özay                                                                                                                            20.06.2021

Malezya’da sultanlar konseyi, meclislerin açılması ve 1 Ağustos sonrasında, yeniden olağanüstü hâlin uzatılmaması yönünde karar verdi.

Malezya’da geçen Çarşamba günü gerçekleştirilen Sultanlar Konseyi’nde alınan bu iki temel karar hiç kuşku yok ki, birkaç açıdan önem taşıyor.

İlki, son bir buçuk yıldır iktidardaki Ulusal İttifak (Perikatan Nasional-PN) hükümetinin, ülke yönetiminde sergilediği politikaların doğrudan bir nedeni olarak toplumsal barış ve güven ortamını zedeleyici noktayı göstermesi açısından dikkat çekicidir.

İkincisi, ülke demokratik-siyasal yapılaşması içinde ‘sembolik’ öneme sahip olduğu söylenen federal sultan ve sultanlar konseyinin, şu veya bu şekilde, son birbuçuk yıldır ülke yönetiminde, sembolik bağlamının ötesinde, doğrudan söz sahibi olma konusunda bir tür kararlılık sergilediğini ortaya koyuyor.

Söz konusu bu karara gelinceye kadar 24 Şubat 2020’deki sivil darbe, darbe sonrasında mevcut hükümeti anayasal çerçevede sona erdirecek bazı siyasal girişimlere gizli/açık reddiye sunan federal sultanlık makamının, yaklaşık on gün önce siyasi parti liderleriyle yapılan toplantılarda halkın taleplerini kulak vermek zorunda kaldığı ortadadır.

Parlamentoların yeniden işlerlik kazanmasıyla, hiç değilse halka karşı sorumlu olan vekilerin eleştirilerini meşru zeminde ortaya koyma ve yapıcı muhalefet sürecini işletme şansı bulacaklarını düşünmek mümkün.

Parlamentoya görev

Sultanlar Konseyi toplantısı sonrasında, federal sultan Abdullah Ahmed tarafından yapılan açıklamada, hükümetin en kısa sürede federal parlamontuya yeniden işlerlik kazandıracak süreci başlatmasını istedi.

Böylece, 2020 yılı Mart ayından bu yana kovid-19 salgınının giderek etkisini artırarak sürdürmesi, bununla birlikte salgın karşısında gerekli tedbirleri almakta zorlanan hükümetin sağlık politikaları üzerinde yapıcı bir muhalefet etkisinin ortaya çıkabileceği umut ediliyor. Bu durum, vekiller vasıtasıyla halkın sesinin parlamentoda dile getirilmesi anlamına geliyor.

Ancak, bugün Malezya’da kovid-19 vakalarında ve ölümlü vakalarda artış gerçekliği karşısında, hükümetin aldığı çeşitli tedbirlerin, ülkenin toplumsal yapısının doğası dikkate alındığında, farklı toplum kesimlerine adaletli bir şekilde ulaştırılamamasından kaynaklanan sosyal ve ekonomik sorunlar söz konusudur.

Sultan ve siyasi teamüller

Ülkenin kurulu siyasal yapısı içerisinde sembolik bir öneme sahip olan ancak, elinde önemli yetkiler bulunduğuna kuşku olmayan sultanlık makamının bu çıkışı, iktidar ile sultanlar arasında ayrışan bir sürece işaret ediyor olabilir mi sorusunu da beraberinde getiriyor.

Ancak ülkede yerleşik teamüller ve bunların kurumsal temsiliyetleri dikkate alındığında, böylesi bir durumun en azında mevcut durumda gerçekleşebilirliğinden bahsetmek mümkün gözükmüyor.

Bununla birlikte, gerek tek tek 9 eyaletin sultanı gerekse -bunlardan birini oluşturan- federal sultanın halkın nabzını tutma konusunda bir girişimleri olduğundan da bahsetmek mümkün.

Ulusal birlik ve barış olgusunun başat bir fenomen olduğu Malezya gibi çok etnikli çok dinli bir toplumda, kovid-19’la mücadelenin ayrıştırıcı bir niteliğe büründüğü gözlemleniyor.

Öyle ki, bazı toplum kesimlerinin bu gelişmenin doğrudan veya dolaylı olarak en çok mağdur olan kesimi oluşturması, hükümetn tarafından alındığı belirtilen tedbirlerin ve mevcut ekonomi paketlerinin böylesi bir süreci oluşamadığına işaret ediyor.

Halkın sesini duymak

Federal Sultan’ın yukarıda dikkat çekilen açıklamasını, 9-12 Haziran günlerinde önde gelen 18 siyasi parti başkanı ile yaptığı görüşmlerden aldığı kanaatler ile bunları sultanlar konseyinde diğer sekiz sultanla birlikte yaptığı değerlerdirmeler sonrası oluşan görüşmelerin özeti olarak görmek gerekir.

Kovid-19’la etkin mücadele amacıyla bu yılın başında yani, Ocak ayında alınan kararla Ağustos ayına kadar sürecek olağanüstü hâl nedeniyle federal ve eyalet meclisleri görevlerine ara verilmişti.

Bu sürecin söz konusu sağlık sorunuyla bağlantısı ve sorun çözmeye yönelik bağlam kadar, ülkede 24 Şubat 2020’deki sivil darbe sonrasında kurulan PN hükümetinin varlık sorunuyla ilintilendirildiği ortadadır. Bu hususu daha önceki yazılarımızda dile getirmiştik.

Bugün hem sivil darbe sürecinde aldığı konum, hem Muhyiddin Yasin başbakanlığındaki darbe hükümetinin  federal parlamentodan bugüne kadar güven oyu sürecini işletememiş olmasındaki tutumu, hem de 2021 Ocak ayında olağanüstü hâl kararında hükümetin görüşüne onay veren federal sultanlık makamının, artık geniş toplum kesimlerinden gelen tepkileri haklı gördüğü ve bu yönde rasyonel bir karar verdiği şeklinde yorumlanabilir.

Sultanlar konseyince alınan ve federal sultan tarafından ilân edilen bu karar, ülkede zaten son dönemde giderek daha çok zedelenen demokratik yapının kendini yeniden imar etmesine olanak tanıyacak bir çıkış olarak değerlendirmek mümkündür.

Hükümet, kovid-19 ve kriz

Federal sultan tarafından yapılan söz konusu bu açıklamanın, bundan bir gün önce yani geçtiğimiz Salı günü PN hükümeti başbakanı Muhyiddin Yasin’in televizyondan yaptığı açıklamada, kovid-19’la mücadelede dört safha olarak açıkladığı yeni politikaya göre, federal parlamentonun ancak, Eylül veya Ekim ayında açılabileceği yönündeki karşısında iddiası ile çelişkili bir durumun ortaya çıktığına kuşku yok.

Öyle anlaşılıyor ki, başbakan Muhyiddin Yasin söz konusu bu dört aşamalı plânı, geçen hafta federal sultanla yaptığı görüşmede de paylaşmış gözüküyor.

Federal sultanın açıklamasının ardından hükümet adına ilk açıklamalar hükümetin Malezya İslam Partisi (PAS) genel sekreteri ve mevcut PN hükümetinde de facto adalet bakanı görevini yürüten Takiyuddin Hasan’dan geldi.

Federal sultanın ‘tavsiye’ niteliğindeki kararını yorum getiren Takiyuddin Hasan, federal meclisin “en kısa sürede” yeniden açılmasına, başbakan Muhyiddin Yasin’in Eylül-Ekim ayı göndermesiyle karşılık verdi. Yani federal meclisin açılabilmesi için daha üç aylık sürenin olduğunu gündeme taşıdı.

Öte yandan, PN hükümetinin en büyük ortağı konumundaki Birleşik Malay Ulusal Organizasyonu’nun (United Malay National Organization-UMNO) başkan yardımcılarından Mohammed Hasan ise, federal sultanın görüşüne gizli/açık atıfla federal parlamentonun bir an önce işlevine dönmesine işaret etti.

Başbakan istifa etmeli

Federal sultanın açıklamalarının ardından belki de en ciddi ve sert eleştiri muhalefet çevrelerinden Umut Cephesi’nden geldi. Halkın Adaleti Partisi (Partai Keadilan Rakyat-PKR) üyesi ve Selangor baş yöneticisi Amirudin Shari yaptığı açıklamada, başbakan Muhyiddin Yasin’in sultanlar konseyi kararı gereğince federal sultana parlamentonun toplanması konusunda başvuruda bulunmasını belirtti.

Son gelişmeler çerçevesinde, PN hükümetinin meşruiyetinin gayet açık bir şekilde sorgulandığına dikkat çeken Amirudin Shari, Muhyiddin Yasin’in parlamento açılışı için girişimde bulunmaması halinde istifasının en doğru karar olacağına vurgu yaptı.

Bu durum, daha önce de dile getirdiğimiz üzere, PN hükümeti içinde yer almakla birlikte, ülkenin köklü partisi UMNO’nun  mevcut hükümette arzu ettiği temsiliyeti kazanamamış olmasının doğurduğu Muhyiddin Yasin’e yönelik bir eleştiri süreci işletiliyor.

Açıkçası, bu durum, Malezya siyasetinin tipik bir karakteristiği olduğunu yakından tanık olanlar açısından, ortada pek de şaşılacak bir durum olmadığını söyleyebiliriz. 24 Şubat 2020 tarihindeki sivil darbenin mimarları arasında adı geçen UMNO ve lider kadrosunun, darbe teşebbüsüne 1 Mart 2020’de Muhyiddin Yasin’i başbakan olarak atayan federal sultanın ve aradan geçen süre zarfında PN hükümetinin parlamentoda güven ayı olmadan görev yapıyor oluşu açıkçası çelişkiler yumağında siyasal etik ve tavırların nerede nasıl ortaya konduğu konusunda gayet önemli çelişkiler olduğuna işaret ediyor.

Sultanlar konseyi toplantısı ve alınan karara karşın, hükümet 11 Ağustos’ta aldığı kararla ülke genelindeki kapanmanın iki hafta daha, yani ay sonuna kadar süreceğini açıklamıştır. Malezya’da PN hükümeti, federal sultan ve muhalefet arasında sadece kovid-19’la sınırlı olmayan tartışmaların önümüzdeki dönemde de devam edeceğini ve yeni yönelimler alacağını söyleyebiliriz.

https://guneydoguasyacalismalari.com/2021/06/20/malezyada-federal-sultandan-parlamento-acilsin-karari-federal-sultan-remarks-the-opening-of-parliament-in-malaysia/