Jokowi Bayram’da Açe’deydi / Jokowi Was in Aceh

 Mehmet Özay – Banda Açe                                                                     20 Temmuz 2015

Devlet başkanı Joko Widodo (Jokowi) Ramazan Bayramı resmen başlatmak amacıyla eşi Iriana ile birlikte geçen Perşembe günü Açe’ye geldi. Ülkenin önde gelen İngilizce yayın yapan gazetesi “the Jakarta Post” bu ziyareti “Jakarta Bayram geleneğinin bozulması” başlığıyla verdi. Bugüne kadar, Jokowi’nin selefleri Cakarta’daki İstiklal Camii’nde bayram namazını kılıp, Başkanlık konutunda geniş katılımlı bayram töreninde ev sahipliği yapıyorlardı. Bu bağlamda, Jokowi bir geleneği ‘bozarken’, bir başka ‘büyük geleneğe’ eklemlenmesiyle açıkçası tarihe bir not düşüyordu.

Evet, Jokowi’nin Ramazan Bayramı ziyareti önemliydi. Açe’nin Endonezya toprakları içerisinde tarihi ve geleneksel olarak İslamiyetle ilişkisi her daim dikkat çekmiştir. Bununla birlikte, kimi unsurların Açe topraklarının ve halkının İslamiyetle ilişkisinden alerji duydukları da gizli saklı bir durum değil. Bu çerçevede, Başkan Jokowi’nin hem önceki Başkanların aksine bayramı başkent Cakarta’da geçirmek yerine Açe’yi seçmesinin bir geleneğin bozulmasının ötesinde anlamı var.

Öncelikle, Jokowi’nin politikaya atılmadan önceki yaşamında yaklaşık üç yıl gibi bir süreyle Orta Açe’nin önemli şehri Takengon’da yaşamış olmasının Açe ve Açelilere yönelik bir yakınlık hissinin olduğuna kuşku yok. Bireysel tarihindeki bu not da aslında, önceki Başkanlardan ayrılan bir hususiyetine işaret ediyor ve Açe ve Açelileri algısı noktasında onu psikolojik bir rahatlığa sevk ediyor. Bir diğer nokta, geçen yıl başkanlık seçimleri öncesinde kimi çevrelerin Jokowi’nin ‘dini mensubiyetine’ dair bazı eleştirel çıkışlara cevap olduğunu da rahatlıkla söylemek mümkün. Kaldı ki, seçimlerden az bir süre önce ‘umre’ye gitmesi de bu eleştirilere yanıt niteliğindeydi. Öte yandan, Açelilerin İslamiyetle bağlarının gücü, tüm Endonezya nezdinde kabul edilir ve kimi çevrelerce de öykünülebilir bir durumdur. Bu bağlamda, geniş Müslüman kitlelere tam da bayram arefesinde Başkan Jokowi’nin vermek istediği hoş bir mesaj olduğu görülür.

Tarihi verilere göre, en azından 16. yüzyıldan itibaren Açe İslam Devleti’nde bayram kutlamalarında (Hari Raya) bir gelenek haline gelen törenlerin bir benzeri modern dönemde de devam ediyor. Her ne kadar, örneğin İskender Muda döneminin saray-eşraf ve halkın birlikteliği, allı-güllü yüzlerce fil ile devletin görkeminin sergilendiği depdebeli kutlamalar olmasa da, bugün de Açe’de Beytürrahman Camii merkezli Ramazan kutlamaları büyük ilgi çekiyor. Düne kadar sadece Açe Valisi ve yardımcısı başta olmak üzere Eyalet yetkililerinin halkla buluşma vesilesi olan ‘takbiran’ törenlerine bu yıl değişiklik yaşandı. İşte Jokowi’ni bu bayramı Açe’de geçirmek ve bu kutlamaları resmet başlatmak amacıyla Banda Açe’ye gelişi bu geleneksel serüvenin bir devamı olmaklığıyla önem taşıyor.

Jokowi’nin Banda Açe ziyareti, Arefe akşamı yatsı namazını müteakip, Beytürrahman Camii önünde yapılan Bayram kutlamalarını başlattı. Malay dünyasının genelinde de geleneksel çalgılardan biri olan Debuk’u çalmasıyla törenler resmen başlamış oldu. geleneksel dini eğitim kurumları pesantrenlere mensup öğrencilerin birbirinden ilginç süslenmiş araçlardaki ilâhi grupları ve ellerinde meşaleler taşıyan kortej eşliğindeki yürüyüşünü izledi. Bayram sabahı da gene aynı camide, yani Beytürrahman’da Bayram namazını kılarak Açeliler bayramlaştı. Ardından da her zamanki gibi, bazı ailelere süpriz ziyaretlerde bulundu.

Bu ziyaretin günün politik ilişkileri bağlamında bir tür popüler kazanım aracı kılınacağı düşünülebilir elbette. Ancak bundan önce, Açe bağlamında bu kutlamaların neye tekabül ettiğine değinmek gerekir. 15 Ağustos 2015 Helsinki Barış Anlaşması’nın onuncu yıl dönümüne tekabül ediyor. Açe Barışı’nın Endonezya için ne denli önemli olduğuna kuşku yok. Yıl dönümüne az bir süre kalan Başkan Jokowi’nin Açe’yi hem de Ramazan Bayramı münasebetiyle ziyareti onuncu yıl toplantıları, konferansları çerçevesinde Açeli yönetecilerle yapılacak değerlendirmeler için, belki de son bir görüş alış verişi niteliği taşıyordu. Basına yansıyan fotoğrafları izleyecek olursak, sadece Açe Valisi Dr. Zeyni Abdullah’la değil, Açe geleneksel yönetiminde önemli bir yeri olan “Wali Nanggroe” olarak seçilen Malik Mahmud’la da görüş alış verişinde bulunduğu anlaşılıyor.

Bu noktada Helsinki Barış Anlaşması’nın hem merkezi hükümet hem de Açe bağlamında getirdiği geniş barış ortamının rahatlığına rağmen, Anlaşma metninin önemli bir bölümünün halen sürüncemede bırakılmış olduğu dikkate alındığında, hiç kuşku yok ki, kayda değer bir rahatsızlığın varlığına da dikkat çekmek gerekir. Bu noktada, Açe’deki neredeyse tüm toplumsal kesimlerle içiçe biri olarak barışın tam anlamıyla yerleşebilmesi için on yıllık sürenin hiç de az olmamasına rağmen, halen kat edilecek epeyce yol olduğuna da işaret etmekte fayda var. Bir önceki başkan, Susilo Bambang Yudhoyono’nun başından itibaren önemli katkılarda bulunduğu Açe Barış süreci bir siyasi miras olarak şimdi Jokowi’nin “denetiminde”. 

Jokowi’nin Bayram ziyareti, Başkan olmasından bu yana geçen kısa sürede yaptığı ilk ziyaret değil. Tsunaminin 10. yıl anma törenlerine katılacağı açıklanmasına rağmen, katılamasa da, Mart ayı başlarında Açe’ye geldi ve Weh Adası yönetim merkezi Sabang’da uzun yıllardır bir türlü bitirilemeyen serbest ticaret bölgesi sürecinin artık bitirilmesi konusunda iradesini gösterdi. Ardından, Kuzey Açe’de Sumatra Adası’nın en büyük barajı inşasına ‘ilk taşı’ koydu.

Jokowi’nin Açe’ye yaptığı bayram ziyareti, sadece Cakarta’da bayram kutlamaları geleneğinin yeni bir yönelim kazanarak bozulmasına değil, Açe’deki barış anlaşmasının tüm unsurlarıyla hayata geçirilmesi noktasında da bugüne kadar ki gecikmenin bir an önce telâfisine de yol açması beklentisi yüksek. Böylece, Açelilerin bayramları çok daha huzurlu ve neşe içinde geçirecekleri bir ortam da hazırlanmış olacaktır.

http://www.dunyabulteni.net/haber-analiz/335700/endonezya-baskaninin-ace-ziyareti-neler-anlatiyor